اسماعیل اثباتی - استادیار دانشگاه علامه طباطبائی

یکی از باور های رایج میان مردم، اعتقاد به تاثیر چشم زخم است. از دیرباز، برخی این باور را در زمره باور های خرافی دانسته اند که مبنای عقلی و شرعی ندارد و برخی دیگر، آن را باوری برخاسته از شرع دانسته اند که مخالفتی با مبانی عقلی ندارد و ازاین رو، وجهی برای مخالفت با آن نیست و برای اثبات ادعای خود به برخی از آیات قرآن تمسک جسته اند.در این نوشتار، با روش توصیفی و تحلیلی، دلایل قرآنی باور به چشم زخم از لابه لای متون تفسیر، تاریخ و کلام اسلامی، استخراج و دلالت آن ها بر مقصود بررسی می شود تا مشخص شود آیا بر پایه آیات قرآنی می توان به حقانیت این باور استدلال کرد یا خیر؟هیچ یک از آیات ادعاشده دلالتی بر صحت باور به چشم زخم ندارند، بلکه باور های پیشاتفسیری مفسران درباره تاثیر چشم زخم بر تفسیر آن ها از آیات قرآنی سایه افکنده است. از سویی، هیچ روایت تفسیری معتبری درباره شان نزول آیات ادعاشده یا تفسیر این آیات به نحوی که مرتبط با چشم زخم باشد و نیز روایت یا دلیل معتبری که نشان دهد خواندن یا همراه داشتن برخی از آیات ادعاشده سبب جلوگیری از چشم زخم می شود، یافت نشد.

چشم زخم, مبانی قرآنی, روایات تفسیر