محسن یوسفی - طلبه خارج تخصصی رشته فقه اقتصاد و معاملات؛ پژوهشگر موسسه فقه و علوم اسلامی

حدیث رفع از مهم ترین ادله در تبیین احکام ثانوی است که ۹ عنوان را در خود جای داده است؛ در حالی که عمده تلاش اصولی ها منعطف به فقره «ما لایعلمون» در بحث برائت شده و در فقه نیز به صورت پراکنده، ذیل مباحث گوناگون به برخی فقرات دیگر اشاره شده است. از طرفی، بیشتر دانشمندان، حکم تکلیفی عروض عناوین ثانوی بر موضوعات مختلف را شرح داده اند و پژوهش جامع و کاملی در زمینه حکم وضعی معروض این عناوین ارائه نشده است؛ مگر محقق نایینی که به تفصیل، حالت های گوناگون تعلق این عناوین را تحلیل کرده اند. در پژوهش پیش رو به روش توصیفی و تحلیلی با استفاده از نرم افزارهای علمی، به واکاوی احتمال ها و صورت های مختلف عروض عناوینی، مانند اضطرار، خطا و اکراه بر احکام وضعی اهتمام شده است و در نتیجه، به استنباط محقق نایینی، جریان حدیث رفع در اسباب بر خلاف اجزاء و شرایط صحیح دانسته شده و در مسببات نیز مصب این عناوین در دو حالت تصویر شده است؛ ایرادهای وارد به شمول رفع نسبت مسبب اعتباری مرتفع گردید؛ هر چند تحقق خارجی آن دچار خدشه بود و در فرض مسبب تکوینی، رفع این امور، نامعقول دانسته شده است.

حدیث رفع, حکم وضعی, رفع تشریعی, سبب و مسبب, محقق نایینی, معاملات