خلاصه ماشینی: "پس فلسفه وجودی فقاهت و اجتهاد، ارتباط این متغیرات است با آن ثابتات و فقها و مجتهدین هیچ عصر و زمانی، از ارائه احکام، برای موضوعات جدید و حل مسائل و مشکلات انسان عاجز و ناتوان نیستند مگر اینکه نتوانسته باشند عصر خود و انسان زمان خود را خوب بشناسند و عرضه نشدن آیین زندگی دین، همگون با مقتضیات زمان انزوای قطعی دین را در پی خواهد داشت و این مساله امروز و بویژه پس از تشکیل نظام جمهوری اسلامی از اهمیت بیشتری برخوردار است و طراوت، تازگی و کارآمد بودن حقوق اسلام در پویایی فقه است و پویایی فقه در پرتو عنایت به عناصری چون زمان و مکان و تاثیر آنها در اجتهاد می باشد و این بدان معنی نیست که: «حلال محمد حلال الی یوم القیامه و حرامه حرام الی یوم القیامه» خدشه دار بشود نه، این قاعده کلی، اصلی است مسلم و این کلیات بدون کم و کاست جریان دارد، و در این جریان نقش اساسی به فقها و مجتهدین هر عصر که متخصص فهم آن کلیات هستند داده شده و این متخصصین باید منعکس کننده تمام شرایط و نیازهای انسان زمان خود، در مقابل آن کلیات باشند