آذر زمانی - دانشجوی دکتری، علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
پروین بهارزاده - دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
فتحیه فتاحی زاده - استاد، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

آیه ۶۹ سوره «ص» که حاکی از رخداد اختصام در ملا اعلی است، به رغم وضوح سیاق با اختلاف در تفسیر مواجه شده است. آیات بعد به گفت وگوی ابلیس با خداوند و رویگردانی وی از سجده بر آدم سخن می گوید؛ اما روایات تفسیری فریقین در این زمینه، از موضوعاتی متمایز با سیاق آیات سخن می گوید. تفسیر قمی و مسند ابن حنبل قدیمی ترین منبع فریقین در نقل روایت اختصام در ملا اعلی است. پس از جمع آوری روایات به روش کتابخانه ای و تحلیل و اعتبارسنجی آن ها، صحت اسناد و مقبولیت متون احراز نشد؛ اما توجه به تاریخ نزول سوره ص، سیاق آیات انتهایی این سوره، مجموع قدر مشترک روایات و وجود روایاتی با عبارات کلیدی مشابه، این نتیجه را محتمل می سازد که خلط و تحریف در روایات موجب ناهمخوانی آن ها با سیاق آیه و آیات بعد و درنتیجه ابهام در تفسیر روایی اختصام در ملا اعلی باشد. همچنین، موضوع محوری روایات اختصام در ملا اعلی، مخالفت با خلیفه تعیین شده ازسوی خداوند است که مصداق آن در یک روز حضرت آدمt و در روزی دیگر ائمه اطهارk هستند

اختصام, ملا اعلی, تفسیر روایی, روایات تفسیری, خلافت