ندا جوادی - MSc in Biochemistry, Faculty of Medicine, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran
غلام حسین مفتاحی - Associate Professor, Neuroscience Research Center, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran
محسن کرانی - Associate Professor, Department of Biochemistry, Faculty of Medicine, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran

سابقه و هدف: استرس یک محرک است که منجر به واکنش فیزیکی یا روانی می شود. استرس، حافظه و شناخت  را تحت تاثیر قرار می دهد. داروهای رایجی که برای درمان استرس و اختلالات حافظه استفاده می شوند اثرات محدود و عوارض جانبی فراوانی دارند، بنابراین جستجوی ترکیبات موثر جدید با منشاء طبیعی و عوارض جانبی کم تر، مورد توجه می باشند. مطالعات مختلف نشان داده است که هلیله سیاه و کروسین در بهبود حافطه موثر هستند. چندین پروتئین از جمله سیناپسین۱، سیناپتوفیزین و  PSD۹۵در انتقال پیام عصبی در سیناپس های دخیل در حافظه نقش دارند. در این مطالعه اثر عصاره هیدروالکلی هلیله سیاه و کروسین در بهبود حافظه و استرس و بیان ژن های سیناپسین ۱، سیناپتوفیزین و PSD۹۵ در بافت هیپوکمپ موش های صحرایی نر مدل استرس بی حرکتی مورد ارزیابی قرار گرفته است. مواد و روش ها: در این مطالعه ۲۵ سر موش صحرایی نر بالغ نژاد ویستار به طور تصادفی به پنج گروه شامل گروه کنترل، گروه استرس،گروه تیمار شده با عصاره هیدروالکلی هلیله سیاه، گروه تیمار شده با کروسین،گروه تیمار هم زمان با عصاره هیدروالکلی هلیله سیاه و کروسین تقسیم شدند. همه گروه ها غیر از گروه کنترل به مدت ۱۴ روز تحت استرس بی حرکتی قرار گرفتند. کروسین به صورت داخل صفاقی (mg/kg ۳۰) و عصاره هیدروالکلی هلیله سیاه به صورت گاواژ داخل معدی (mg/kg ۵۰) داده شد. پس از ۱۴ روز تست shuttle box جهت بررسی حافظه انجام شد. سپس حیوانات بی هوش شدند و هیپوکمپ آن ها جدا گردید و تغییرات بیان ژن های سیناپسین ۱، سیناپتوفیزین و PSD۹۵ در بافت، توسط روش Real-time PCR مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: استرس بی حرکتی باعث اختلال در دو شاخصه حافظه شد، یعنی مدت زمان توقف دراتاقک تاریک را افزایش (۰۱/۰>P) و مدت زمان تاخیر جهت ورود به اتاقک تاریک را نسبت به گروه کنترل کاهش(۰/۰۰۰۱>P) داد. درمان با عصاره هیدرو الکلی هلیله سیاه تاثیری بر روی مدت زمان توقف در اتاقک تاریک نداشت (۰/۰۵P). عصاره هیدروالکلی هلیله سیاه و کروسین هر دو مدت زمان تاخیر جهت ورود به اتاق تاریک را افزایش دادند (به ترتیب ۰/۰۱>P و ۰/۰۰۱>P). در نتیجه هر دوی آن ها پارامترهای بهبود حافظه را تحت تاثیر قرار دادند. ترکیب عصاره هیدروالکلی هلیله سیاه و کروسین مدت زمان توقف در اتاقک تاریک را کاهش (۰۵/۰>P) و مدت زمان تاخیر جهت ورود به اتاقک تاریک را نسبت به گروه استرس افزایش داد(۰۰۱/۰>P). استرس بی حرکتی باعث کاهش بیان ژن های سیناپتوفیزین، سیناپسین ۱ و PSD۹۵ در بافت هیپوکمپ نسبت به گروه کنترل شد (همگی ۰/۰۰۱>P). هم چنین بیان ژن های سیناپتوفیزین، سیناپسین ۱ و PSD۹۵ در بافت هیپوکمپ گروه های تیمار شده با عصاره هیدروالکلی هلیله سیاه (به ترتیب ۰/۰۱>P، ۰/۰۱>P و ۰/۰۰۱>P)،کروسین (به ترتیب ۰/۰۰۱>P، ۰/۰۱>P و ۰/۰۰۱>P) و ترکیب آن ها (به ترتیب ۰/۰۰۱>P،۰/۰۰۱>P و ۰/۰۱>P) نسبت به گروه استرس افزایش یافت. استنتاج: درمان با کروسین و عصاره هیدرو الکلی هلیله سیاه به طور جداگانه و یا ترکیب آن ها در بهبود حافظه و کاهش استرس با افزایش بیان ژن های سیناپسین ۱، سیناپتوفیزین و  PSD۹۵موثر بود.

stress, memory, hydroalcoholic extract of Terminalia chebula, crocin, synapsin-۱, PSD۹۵, synaptophysin, استرس, حافظه, عصاره هیدروالکلی هلیله سیاه, کروسین, سیناپسین ۱, سیناپتوفیزین, PSD۹۵