نوشین حسانی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه دولتی زابل
فایزه عرب یوسف آبادی - استاد و دانشیار دانشگاه دولتی زابل

یکی از راه های ارتباطی میان انسان ها ارتباط غیرکلامی است. ارتباط غیرکلامی در یک محیط ارتباطی دارای ارزش پیامی بالقوه ای برای مخاطب و نویسنده است. زیرا تمام شخصیت های یک داستان از طریق رفتارها و واکنش-هایی که دارند، معرفی می شوند. استفاده از این نوع ابزار غیرکلامی از کارآمدترین محرک در ایجاد ارتباط بین انسان ها شمرده می شود. این نوع شیوه ارتباطی در انتقال افکار و احساسات تاثیر بسزایی دارد. اهمیت این نوع ابزار چنانست که برخی از پژوهشگران حوزه زبان و ادبیات فارسی آن را مهمترین ارتباط کلامی می دانند. ادبیات داستانی با اینکه بیشتر بر اساس ارتباط کلامی شکل گرفته است، اما از ارتباط غیرکلامی نیز بهره می گیرد. این ارتباط شامل تمامی حرکات بدنی، مشخصه های ظاهری (اندازه و شکل بدن، نوع پوشش و...) خصوصیات صدا و نوع استفاده از فضا و مکان، مصنوعات و حالت چهره می باشد. که همه این حالات و حرکات اغلب از طریق بدن و به صورت ناآگاهانه صورت می گیرد. در این پژوهش که از نوع پژووهش های توصیفی- تحلیلی است و برپایه روش کتاب خانه ای و با ابزار فیش برداری، انجام شده، کوشیده شده است تا چگونگی کارکرد ارتباط غیرکلامی در سه رمان گمشده در ۱۳:۶۰ اثر پویان مکاری، الفبای مردگان اثر هادی خورشاهیان، مرده ای که حالش خوب است اثر احمد آرام بررسی شود. یافته های پژوهش حاکی از ان است نویسندگان هر سه اثر توانسته اند از طریق نشانه های مختلف ارتباط غیرکلامی برای تقویت گفتمان خود از نظیر توصیف وضعیت جسمانی و شرایط بهره گیرند.

ادبیات داستانی، ارتباط غیرکلامی و زبان بدن، رمان