عباسعلی ولی - دانشگاه کاشان
حسن برآبادی - دانشگاه کاشان
حسن خسروی - دانشگاه تهران

تخریب زمین در مناطق خشک و نیمه خشک به وسیله تغییر اقلیم و فعالیت های انسانی، اوضاع را برای بیابان زایی فراهم می کند. به عبارت دیگر بیابان زایی روندی است که سرزمین و منابعش را به سوی انهدام سوق می دهد. هدف از این تحقیق، ارزیابی شدت بیابان زایی دشت روداب شهرستان سبزوار با استفاده از مدل بیابان زایی IMDPA می باشد. برای انجام این مطالعه، دو معیار اقلیم و آب به عنوان معیارهای اصلی موثر بر فرایند بیابان زایی براساس بازدید های میدانی و شرایط منطقه در نظر گرفته شد و امتیازدهی شاخص های این دو معیار براساس تاثیر آن در شدت بیابان زایی طبق جداول مدل مذکور صورت گرفت. سپس با تلفیق نقشه های شاخص های مربوط  به هر معیار از طریق روش میانگین هندسی، نقشه شدت بیابان زایی معیارهای اقلیم و آب جداگانه به دست آمد و در مرحله آخر با تلفیق این دو نقشه، نقشه وضعیت شدت بیابان زایی بر اساس دو معیار آب واقلیم به دست آمد. ترسیم و تلفیق نقشه ها توسط نرم افزار۳.۹ ArcGIS انجام گرفت. نتایج  نشان می دهد که معیار اقلیم با امتیاز ۱/۷۱ و معیار آب با امتیاز ۲/۰۶ هر دو در کلاس متوسط بیابان زایی قرار دارد. نقشه نهایی شدت بیابان زایی دو معیاره اقلیم و آب نشان می دهد که ۱۰/۸۵ درصد (۴۲/۵۰ هکتار) از کل مساحت منطقه در کلاس بیابان زایی کم، ۴۸/۲۷ درصد (۱۸۹/۱۰هکتار) در کلاس متوسط، ۳۴/۶۳ درصد (۱۳۵/۶۳ هکتار) در کلاس بیابان زایی شدید و ۶/۲۵ درصد (۲۴/۴۵ هکتار در کلاس بیابان زایی خیلی شدید قرار دارد. برای جلوگیری از روند بیابان زایی استفاده از روش های بهره برداری اصولی از منابع آب به منظور جلوگیری از کاهش کمی وکیفی آب های زیرزمینی پیشنهاد می شود.

کلاس بیابان زایی, مدل IMDPA, معیار اقلیم, معیار آب, دشت روداب سبزوار, شاخص