فریده ثقفی خادم - تحقیقات و آموزش کشاورزی
معصومه شهابی - تحقیقات و آموزش کشاورزی

یکی از راه های اصولی که بشر را در حفظ و بهره برداری علمی از منابع و محیط زیست یاری می کند، مطالعات اکولوژیکی است. در این تحقیق، بوم شناسی فردی گونه Bromus kopetdaghensis از عناصر اصلی اکوسیستم های مرتعی استان خراسان رضوی، بررسی شد. برای این گونه، ویژگی های رویشگاهی شامل پستی بلندی، اقلیم و خاک مورد مطالعه قرار گرفت. گونه های همراه، چگونگی حضور گونه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه و فنولوژی گیاه نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که رویشگاه های این گونه در دامنه ارتفاعی بین ۱۳۰۰ تا ۲۶۰۰ متر واقع شده اند. گونه مورد مطالعه در شیب های ۲۰ تا ۷۵ درصد مشاهده گردید. میانگین بارندگی رویشگاه های آن از ۳۲۵/۸ در ایستگاه تبخیرسنجی شمخال تا ۳۵۱/۳ میلی متر در ایستگاه زشک ثبت شده است. همچنین متوسط دمای سالانه ۸/۶ درجه سانتی گراد است. محدوده اسیدیته بین  ۶/۵ تا ۷/۸ متغیر بوده. خاک های رویشگاه ها لومی شنی، لومی و لومی سیلتی بوده است. میزان پروتئین خام در این گونه، در مرحله رشد رویشی ۷۲ درصد بیشتر از مرحله رشد زایشی بوده است. مطالعه فنولوژی گونه نشان داد که رشد رویشی از اواخر اسفندماه شروع می شود و تا اواخر اردیبهشت ادامه دارد. پس از آن مرحله گلدهی از اواخر اردیبهشت آغاز شده و تا اواخر خرداد ماه به طول می انجامد. بذردهی و رسیدن بذر نیز تا اواسط تیرماه ادامه دارد. از اواسط تیر بذرها ریزش نموده و خواب گیاه شروع می شود. وزن هزار دانه بذرهای جمع آوری شده بین ۷/۸۸ تا ۳/۴ گرم است. درجه حرارت بهینه جوانه زنی ۲۰ درجه سانتی گراد است و قوه نامیه آن تا ۹۵% ثبت شده است. بذرهای این گیاه قادرند به خوبی قوه نامیه خود را حفظ نمایند و با مهیا گشتن شرایط مطلوب جوانه بزنند. بررسی فیتوماس این گونه نشان داد که نسبت ریشه به اندام هوایی گیاه بیشتر بوده است و این نسبت در سال های خشک افزایش می یابد. شناخت جامع و کامل از ویژگی های اکولوژیکی گیاهان اصلی مرتع یا بوم شناسی فردی آن ها جهت مدیریت صحیح مراتع و برنامه ریزی اصلاح، توسعه و بهره برداری ضروری خواهد بود.

بوم شناسی فردی, فنولوژی, نیازهای اکولوژیکی, Bromus kopetdaghensis, استان خراسان