وحید کریمیان - دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج
محمدرضا وهابی - دانشگاه اصفهان
محمد فضیلتی - دانشگاه پیام نور
ندا کاوه - دانشگاه شهرکرد

هدف از تحقیق حاضر، استفاده از آنالیز گرادیان مستقیم، جهت شناسایی عوامل محیطی تاثیرگذار بر خصوصیات ریخت شناسی گیاه دارویی گل ماهور  Verbascum songaricum Schrenkاست. این پژوهش در مراتع دره حوض، قهیز، ورودی سمیرم و قلعه قدم از استان  اصفهان و دنا از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد انجام گرفت. در همه مکان های مرتعی مطالعه شده، ویژگی های ریخت شناسی ، مشخصات اقلیمی، فیزیوگرافی و خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک بررسی شد . برای تجزیه و تحلیل روابط بین شاخص های گیاهی و عوامل محیطی از روش تحلیل کاهشی (RDA) به عنوان یکی از روش های تحلیل گرادیان مستقیم استفاده شد. نتایج نشان داد عوامل اسیدیته خاک، آهک خاک و جهت جغرافیایی جنوبی با محور اول گونه محیط دارای همبستگی قوی ( به ترتیب ۰/۸۷ = r= ۰/۸۰ r=۰/۸۶ r ) هستند. بافت شنی لوم با محور دوم گونه محیط همبستگی متوسط  (۰/۵۴=r) دارد. متوسط بارندگی سالانه، متوسط تعداد روزهای یخبندان سالانه، ضریب رطوبتی آمبرژه و متوسط ارتفاع از سطح دریا با محور سوم همبستگی خیلی قوی (۰/۹۰=r ) دارند. درصد رس و ظرفیت تبادل کاتیونی به محور چهارم گونه محیط (به ترتیب ۰/۷۴= r و ۰/۵۴=r ) همبستگی قوی و متوسط دارند. استفاده از آنالیز گرادیان در این تحقیق نشان داد که روش RDA از دقت خوبی برخوردار است و می تواند شاخص های گیاهی و عوامل محیطی اندازه گیری شده را به نحو مطلوبی رج بندی کرده و روابط شاخص های گیاهی و عوامل محیطی را نشان دهد. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که همبستگی معنی داری بین شاخص های گیاهی و عوامل محیطی وجود دارد. آگاهی از روابط عوامل محیطی و شاخص های گیاهی در مراتع به ما کمک می کند تا این یافته ها را در مدیریت، احیا و توسعه و زراعی کردن گونه های دارویی و صنعتی در حال انقراض به کار بریم.

آنالیز گرادیان مستقیم, ریخت شناسی, گیاهان دارویی و صنعتی, گل ماهور