حسین علی اصغرپور موزیرجی - دانشجوی دکتری اقتصاد گرایش اقتصاد شهری و منطقه ای دانشگاه مازندران
فرشاد مومنی - عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
علی اصغر بانوئی - عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

در سه دهه اخیر نه فقط قلمرو فعالیت های بخش خدمات در عرصه اقتصاد جهانی متحول شده، بلکه همراه با آن تعابیری همچون «اقتصاد خدمات»، «خدمات کسب و کار»، «اقتصاد جدید»، «خدمات برتر»، «اقتصاد دانایی محور» و غیره توسط طیف وسیعی از تحلیل گران مورد استفاده قرار گرفته اند. بررسی عمیق تر این تعابیر و اصطلاحات و واکاوی سازگاری آن­ها با ساختار کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه بدون ارائه طبقه بندی جدید از قلمرو فعالیت های بخش خدمات به آسانی امکان پذیر نیست. در این مقاله برای اولین بار با استفاده از جداول داده-ستانده همگن و تجمیع شده ۴۰ کشور جهان، طبقه بندی آن­ها بر حسب چهار سطح درآمد سرانه و تفکیک فعالیت های بخش خدمات به توزیعی، تولیدی، شخصی و اجتماعی، در چارچوب دو رویکرد سنتی و نوین محاسبه پیوند بین بخش ها درصدد پاسخ به سوالات زیر می باشیم: اولا "جایگاه بخش های چهارگانه خدمات به­ویژه خدمات تولیدی و توزیعی بر اساس شاخص پیوندهای بین بخشی، با افزایش سطح توسعه یافتگی چه تغییری می کند؟”و در ضمن"کدام­یک از دو رویکرد سنتی و نوین محاسبه پیوندهای بین بخشی بهتر می تواند ارتباط بین خدمات توزیعی و خدمات تولیدی را با سطوح توسعه یافتگی تبیین نماید؟" نتایج به­طورکلی نشان می دهند که بکارگیری رویکرد سنتی، مستقل از سطوح توسعه یافتگی کشورها، در سنجش اهمیت بخش هایی قابلیت دارد که کالاهای ملموس تولید می کنند (کشاورزی، معدن و صنعت) و در برجسته کردن اهمیت زیربخش های خدمات ناتوان است. اما در رویکرد نوین مشاهده می کنیم که یک رابطه معکوس بین خدمات توزیعی و سطوح توسعه یافتگی وجود دارد، حال آن­که خدمات تولیدی در سطوح پایین توسعه، ناچیز و اهمیت آن در سطوح بالای توسعه، برجسته می گردد. این یافته ها موید این واقعیت هستند که تعابیر مختلف و طبقه بندی جدید از قلمرو فعالیت های بخش خدمات، بیشتر با ساختار کشورهای پیشرفته سنخیت دارند تا ساختار کشورهای درحال توسعه.

خدمات توزیعی, خدمات تولیدی, جدول داده– ستانده, رویکرد سنتی, رویکرد نوین