عسگر صلاحی - استادیار دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه محقق اردبیلی
سیدمهدی صادقی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

ابن عربی یکی از عرفای بزرگ و نامدار جهان اسلام است که تئوری وحدت وجودی وی مشهور و مایه ی بحث و نفی و اثبات متاخرینش قرار گرفته و مخالفان و موافقانی داشته است.در این تئوری، وجود فقط و فقط یکی بوده و آن هم وجود حضرت حق تعالی است و غیر او عدم است و هر آنچه را که ما موجود می دانیم اعم از عالم اجساد و اجسام و نفوس و عقول در واقع ظهور و تجلی همان وجود مطلق هستند که از مرحله اطلاق به تقیید آمده اند.از آنجایی که اهل عرفان و تصوف برای بیان حقایق و معانی و معارف ناچار به استفاده از ابزاری بودند که آن مفاهیم انتزاعی را برای متعلمان و عوام، عینی و ملموس سازند به ناچار از برخی تمثیلات استفاده می کردند. در تئوری وحدت وجودی نیز برخی از این تمثیلات استفاده شده است؛ از قبیل دریا و موج و حباب، نور و سایه، نور و مشکوه و الوان مختلفه، آئینه و تصویر، و سریان واحد در تمام اعداد. ما برآنیم تا نشان دهیم تبلور این تئوری در مثنوی عرفانی گلشن رازِ شیخ محمود شبستری چگونه است و نیز اینکه تمثیلات مذکور تاچه اندازه در این مثنوی عرفانی مورد استفاده قرار گرفته است.

عرفان، ابن عربی، شبستری، گلشن راز، وحدت وجود، تمثیل