نقش دوسویه دیوان قطران تبریزی و تذکره لباب الألباب در تصحیح ابیاتی از قطران

تذکره‌نویسی، شکل نخستین تاریخ ادبیات نگاری فارسی است و تذکره‌ها به هر صورتی که باشند، برای دریافت اطلاعاتی از تاریخ ادبیات مفیدند و مبنای کار محققان امروزند. از جمله تذکره‌های فارسی، لباب‌الألباب، نوشته سدید‌الدین محمد عوفی است که نخستین تذکره فارسی است و در حدود سال 618 ه.ق تألیف شده است. مؤلف در جلد دوم این تذکره از 169 شاعر سخن گفته و منتخبی از اشعار آنان آورده است. از جمع این شاعران، قطران تبریزی شاعر معروف قرن پنجم هجری است که عوفی، در ذیل فصل سیم در ذکر شعرای عراق و نواحی آن از او یاد کرده است. اشعار قطران در این تذکره، 74 بیت و شامل یک ترکیب‌بند و یک قصیده است. برای تصحیح دیوان قطران که تا امروز دست‌نوشته کهنی از آن شناخته نشده است، مطالعه و بررسی اشعار وی در تذکره‌ها، به خصوص در لباب‌الألباب، از کارهای ضروری و اولیه است. در این مقاله بر اساس مقابله نسخه‌های خطی موجود از دیوان او با لباب‌الألباب، تفاوت‌هایی شناسایی شده است که به نظر می‌رسد، برخی از دشواری‌های شعر قطران را حل و خطاهای آن را اصلاح می‌کند.

Keywords:

لباب الألباب , شعر قطران , تصحیح متون , شعر قرن پنجم , سدیدالدین عوفی