مجید پویان - استادیار دانشگاه یزد
سیدحمید فرقانی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

از جمله مواردی که هنگام سبک شناسی اثر ادبی به آن توجه می شود، بررسی ویژگیهای زبانی متن است. ویژگیهای زبانی متن نیز، خود در سه سطح آوایی، لغوی و نحوی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد.سطح آوایی معمولا در بررسی متون منظوم کاربرد دارد ، اما از آنجا که در بعضی متون نثر زبان فارسی کاربرد قطعات موزون و عناصر ایجاد موسیقی و نظم را به خوبی می توان مشاهده کرد، شایسته است که موسیقی نثر و عناصر ایجاد آن به عنوان یکی از ویژگیهای سبکی تعدادی از متون نثر، مورد بررسی قرار گیرد. یکی از متون ادب فارسی که در آن از عنصر موسیقی به خوبی استفاده شده است ترجمه سرگذشت حاجی بابای اصفهانی به قلم میرزا حبیب اصفهانی است. در این مقاله کوشش می شود تا ابتدا تعریف قدما از کلام موزون بررسی شود. برای توصیف انواع توازن به سه سطح تحلیل آوایی، واژگانی و نحوی نیاز است. بنابراین ابزارهای آفرینش موسیقی همراه با نمونه های آن در نثر کتاب حاجی بابا، با توجه به این سه سطح، طبقه بندی و توصیف می شوند و پس از آن تاثیر و کاربرد هر کدام از این ابزارها در ایجاد موسیقی نثر بررسی می شود. از میان این ابزارها، صنعت سجع و پس از آن جناس و ترصیع و موازنه که از صنایع مطرح شده در سطح توازن واژگانی هستند بیشترین بسامد و تاثیر موسیقایی را در کتاب سرگذشت حاجی بابای اصفهانی دارند و پس از آن توازن نحوی و توازن اوایی در ایجاد موسیقی در این کتاب نقش دارند. وزن طبیعی گفتار نیز عامل دیگری است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

موسیقی نثر ، سبک شناسی زبانشناختی، سرگذشت حاجی بابای اصفهانی، میرزا حبیب اصفهانی