حسن مومنی - دکتری علوم جغرافیایی از دانشگاه خوارزمی و پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فناوری
مجتبی دنیایی داریان - کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،دانشکده علوم جغرافیایی،دانشگاه خوارزمی،تهران،ایران

پژوهش های حوزه تحلیل فضایی به ویژه در نواحی روستایی دید وسیعتری نسبت به شرایط استقرار مکانی و در صورت تطبیقی بودن انعکاس مناسبی از وضعیت حال وگذشته قلمرو مورد ارزیابی ارائه می دهد. توزیع فضایی جمعیت در کشوری مانند ایران می تواند مسائلی مانند عدم تعادل در شبکه استقرار جمعیت و بهره برداری از منابع سرزمینی در حوزه پایدار محیط جغرافیایی را نمایان سازد. این پژوهش نیز بنا بر رسالت خود با تمرکز بر روستاهای شهرستان شبستر به دنبال تحلیل الگوی توزیع فضایی جمعیت سکونتگاه های روستایی و نحوه توزیع جمعیت این نواحی در شهرستان است. بر این اساس روش پژوهش، کاربردی و با رویکرد تحلیلی- توصیفی مبتنی بر جمع آوری داده های آماری، اسنادی و کتابخانه ای است. در این فرآیند از ابزارهای تحلیل فضایی با نرم افزار آرک جی آی اس پرو استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که در مدل نزدیکترین همسایگی امتیاز استاندارد محاسبه شده دال بر تصادفی بودن الگوی سکونتگاهی است و از نظر آماری معنادار بوده. در تحلیل الگوی فضایی چندفاصله ای به دلیل نتایج مثبت، تا حدی از الگوی خوشه ای جمعیت در سطح شهرستان بهره-مند است. همچنین در تعیین شاخص خودهمبستگی موران می توان نتیجه گرفت که الگوی فضایی حاکم تصادفی بوده و جمعیت روستایی در سطح شهرستان به صورت تصادفی توزیع شده اند. بررسی مقاطع زمانی سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ نشان داده شد که تعداد تراکم سکونتگاهی (لکه های داغ) از یک عدد در سال ۱۳۸۵ به تعداد چند عدد در سال ۱۳۹۵ رسیده که بازگو کننده حرکت به سمت خوشه ای شدن بوده و تا حدی الگوی قطبی را نشان می دهد.

تحلیل فضایی, جریان جمعیت, پایداری محیط, سکونتگاه روستایی و شهرستان شبستر