اسدالله رضایی - دانش آموخته دکتری مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

مسائل مستحدثه یا نوازل، خاستگاه به روزرسانی احکام شرعی ناشی از تحولات زمان و شرایط حاکم بر جامعه اند که پیشینه آن به­نوعی به­زمان رسول خدا(ص) بازمی­گردد. نوازل فقهی بدان جهت که فاقد دلیل مشخص اند، به روش استنباطی متفاوت با مسائل غیر نوازل نیاز دارند؛ از این رو، فقیه امامی با توجه به چند نکته اساسی، یعنی موضوع شناسی، درک اهمیت و گستره نوازل، تشخیص نقش زمان و مکان و حقیقی خواندن قضایای شرعیه، نخست تطبیق عناوین و عمومات اولیه را با نوازل از طریق تنقیح مناط، الغای خصوصیت مورد، استدلال به اولویت عرفی و مناسبت حکم و موضوع پی می گیرد. تطبیق قواعد اولیه فقهی و آنگاه تطبیق عناوین ثانوی فقهی بر نوازل و مسائل مستحدثه، به­ترتیب مرحله دوم و سوم کار فقیه امامی به شمار می روند. فقهای اهل سنت باداشتن سه منهج تضییق، تسهیل و اعتدال که روش اعتدال­گرایی طرفداران بیشتری دارد برای استخراج حکم نوازل، عمدتا از قیاس، مصالح مرسله، استحسان، عرف و عادت بهره می گیرند. از این رو اهل سنت با داشتن ابزار بیشتر، از عملکرد وسیع­تر و بی دردسرتری برخوردارند.

نوازل, فقه النوازل, مسائل مستحدثه, روش استنباط