محمد معینی فر - استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب.

اسلام به عنوان شریعت جاوید، مدعی پاسخ گویی به تمام نیازهای فکری و علمی، به خصوص ارائه پاسخ حقوقی به موضوعاتی است که به صورت نوپدید و به اقتضای پیشرفت بشر و زندگی او رخ می نماید. بدون شک پاسخ گویی به این نیازهای نوپدید به پیش بینی نظامی پویا وابسته است که خود را متناسب با نیازهای بشر به روز می کند. این نظام، در اصطلاح حقوق اسلامی، «اجتهاد» نامیده شده است. به طور طبیعی کوشش مجتهدان متعدد نتایجی متفاوت در اختیار آنان می نهد و اختلاف فتوا را پیش می آورد. این اختلاف فتاوا در طول تاریخ، باعث به وجود آمدن علمی با نام فقه الخلاف یا فقه تطبیقی شد که هرچند دارای فراز و فرود بسیاری بوده، تا کنون نه در شیعه و نه در اهل سنت، به صورت نظام مند، ادواری برای آن تدوین نشده است. پژوهش حاضر کوشیده تا با کاویدن تاریخ فقه تطبیقی، فراز و فرود تاریخ فقه مقارن را به تصویر کشد. این پژوهش ضمن ارائه پیشنهادی برای تدوین ادوار برای فقه مقارن اهل سنت، تطورات تاریخی فقه مقارن و عوامل وجود خلاف را توضیح داده، پیشگامان آن را شناسانده و به نقش این فقه در رفع تعارضات اشاره کرده است.

فقه مقارن, فقه الخلاف, فقه تطبیقی, فقه مقایسه ای, ادوار فقه, تقریب مذاهب