سید محسن آل بتول - دانشجوی دکتری دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
باقر طالبی دارابی - استادیار گروه دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
الله کرم کرمی پور - استادیار گروه دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
محمدهادی مفتح - دانشیار دانشکده الهیات، دانشگاه قم، ایران

در طول تاریخ مساجد مهم ترین نهاد اجتماعی مسلمانان و محور مناسبات اجتماعی آنان بوده اند. اگرچه در دوران معاصر فعالیت مساجد در کشورهای اسلامی به بعد عبادی و مناسکی محدود شده است و شاهد کاهش کارکردهای اجتماعی مساجد هستیم، کارکردهای اجتماعی مراکز اسلامی در هامبورگ چشمگیر است. مسئله محوری تحقیق حاضر آن است که در جوامع مدرن غربی که نهاد دین دچار تحول کارکردی شده است، نقش مراکز اسلامی هامبورگ در جامعه چیست و در پاسخ به نیازهای جامعه مبتنی بر چندگانگی فرهنگی چه کارکردهایی دارند. این پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر مصاحبه های نیم ساختاریافته با صاحب نظران و مدیران مراکز اسلامی در هامبورگ انجام پذیرفته است. در این تحقیق از روش «نظم دهی مفهومی» برای تجزیه و تحلیل گویه ها و مضامین به دست آمده از مصاحبه ها استفاده شده است. طی فرایند کدگذاری باز، از مجموعه گویه ها و مضامین اولیه مقوله هایی استخراج شد، سپس در مرحله کدگذاری محوری، پیوند میان مقوله ها برقرار و در ادامه مرحله کدگذاری انتخابی صورت گرفت. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مراکز اسلامی هامبورگ کارکردهای اجتماعی متنوعی دارند، از جمله کارکردهای حمایتی، مشارکت اجتماعی، وحدت و انسجام اجتماعی، کارکردهای آموزشی، هنجارمندی و امنیت اجتماعی، معنابخشی به زندگی، تولید معنویت و هویت بخشی.

کارکردهای اجتماعی, نهادهای دینی, مراکز اسلامی, هامبورگ