محمدامین ناصح - گروه زبان انگلیسی و زبان شناسی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

پژوهش ­های مقایسه ­ای در زمینه زبان­ها و گویش­ های ایرانی به­ دلیل «پیکره ­بنیاد» بودن آن، به­ گونه مقبولی در ایران صورت نگرفته و این موضوع انجام مطالعات تطبیقی بین گونه ­های معتبر زبان فارسی را دشوار می ­سازد. به جهت فقدان نهادهای نظارتی و حمایتی در مورد فارسی دری در افغانستان و نیز وجود جنگ ­های فرسایشی و همچنین مهاجرت های گسترده، به جایگاه زبان فارسی در آن سرزمین عنایت کافی مبذول نشده است. در غیاب چنین توجهی در آن کشور همسایه و مسلمان که پیوندهای عمیق فرهنگی با ایران دارد، ضروری می­ نماید تا زمینه مطالعات گویشی در مورد فارسی دری در دانشگاه­های ایران تقویت شود. این پژوهش از نتایج یک تحقیق میدانی در زمینه بررسی تطبیقی گویش­های مرزی ایران است. برای مزید اطمینان، آثاری که به بررسی گویش­های فارسی افغانستان پرداخته، مورد بازبینی قرار گرفته­اند. به­ علاوه پژوهشگر برای امکان مقایسه تنوعات ساخت فعل در گویش­ های کابلی، هروی و هزارگی از طریق مصاحبه و همچنین مشاهده مستقیم، داده ­های مورد نیاز را استخراج و ثبت کرده است. تعداد گویشوران در هر کدام از گویش ­های مورد نظر ۵ نفر از دانشجویان افغانستانی واحد بین ­الملل دانشگاه بیرجند با میانگین سن ۳۰ سال در ۲ گونه جنسیتی است. نتایج پژوهش حاضر حاکی از شباهت نسبی الگوی رده­شناختی حاکم بر گویش­های کابلی، هروی و کابلی با فارسی معیار و به ویژه گویش ­های مرزی خراسان در حوزه­ هایی چون زمان ­های فعل، ساخت ­های امر و نفی، مجهول و انواع سببی است. گویش هزارگی نسبت به گویش­ های فارسی هروی و کابلی از تفاوت ­های واژگانی و دستوری قابل توجهی با فارسی معیار در ایران برخوردار است.

گویش هروی, فارسی کابلی, گویش هزارگی, فارسی دری, گویش های فارسی افغانستان