محمدرضا حسینی - دانشیار حقوق بین الملل و عضو هیات علمی دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

در دورانی که عملیات سایبری افزایش قابل توجهی یافته است، بازدارندگی سایبری می تواند به عنوان یکی از عوامل موثر در ارتقاء امنیت ملی و مقابله با حملات سایبری محسوب شود. در این راستا، توسل به موازین حقوق بین الملل و قواعد و مقررات حاکم بر مخاصمات مسلحانه می تواند به عنوان عاملی موثر در منصرف کردن مهاجم از انجام هرگونه عملیات خصمانه سایبری موردتوجه قرار گیرد. محقق در پژوهش حاضر، باهدف ارائه الگوی بازدارندگی سایبری (ابعاد، مولفه ها و شاخص ها) از دیدگاه قواعد حقوق بین الملل از طریق روش تحقیق آمیخته، ابتدا به جمع آوری و مطالعه مستندات بین المللی مرتبط با موضوع بازدارندگی پرداخت و با استفاده از نرم افزار تحلیل کیفی مکس کیودا و به روش تحلیل مضمون نسبت به کدگذاری و مقوله بندی مفاهیم اقدام نمود تا ضمن احصاء اصول و قواعد حقوق بین الملل، عناصر تاثیرگذار بر الگوی بازدارندگی سایبری را از طریق استدلال استقرائی بدست آورد. سپس محقق با استفاده از نرم افزار اسمارت پی.ال.اس و مجذور مربعات جزئی توانست ابعاد، مولفه ها و شاخص های الگوی بازدارندگی سایبری را احصاء نماید و در ادامه با مراجعه به خبرگان این حوزه، تائیدپذیری میزان تاثیر این عناصر بر الگو را اخذ و برازش کلی(جامعیت مدل) الگو را اثبات نماید. نتایج پژوهش نشان می دهد که از دیدگاه حقوق بین الملل، الگوی بازدارندگی سایبری متشکل از سه بعد شناسایی(شناسایی عامل تهدید و اخطار زودرس)، هنجارسازی(انتساب مسئولیت و اقدام متقابل یا مقابله به مثل) و دفاع و تلافی(دفاع مشروع و اقدام تلافی جویانه) و چهار مولفه(قابلیت، اعتبار، ثبات و ارتباط) و شاخص های مربوطه است که مجموعا بر بازدارندگی سایبری موثر هستند.

فضای سایبر, بازدارندگی سایبری, حقوق بین الملل, انتساب مسئولیت, اقدام متقابل