حمید سرشار - دکتری جامعه شناسی سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
محمدجواد غلامرضا کاشی - دانشیار حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
علی جنادله - استادیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

مقاله پیش رو در صدد است فهم هویت جمعی ایران را در ارجاع تاریخی به عقلانیت مدرسه ردیابی کند. راهنمای نظری پژوهش برگرفته از دستگاه مفهومی میشل فوکو و منطق روش شناختی آن نیز مبتنی بر رویکرد تبارشناسی و تحلیل گفتمان فوکویی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که «رخدادهای تاریخی» و «تحولات بس گانه» هنگامه ی «مواجهه» در سرآغاز رویارویی با مدنیت غرب، ایران را مستعد زایش وضعیت های چندگانه ساخت. آموزش نوین از سویی چنان خواستی از درون جامعه سربرآورد که عمدتا متوجه پیشرفت در عرصه های اقتصادی-اجتماعی بوده و رابطه تلازمی با هویت جمعی نمیابد. از سوی دیگر، مواجهه ساختاری با دنیای غرب و حاجتمندی عمدتا نظامی دولت و بحران سلامت، به درک و «عقلانیت تکنیکال» از دانش انجامید. عقلانیتی که بعدها در اواخر قرن با عصیان «گفتمان ترقی» از مبادی اولیه اش و پروبلماتیک شدن هویت جمعی در گفتار ناسیونالیسم، آموزش نوین را در خدمت «ناممکنات هویت جمعی گشوده» قرار داد.

عقلانیت مدرن, آموزش, هویت جمعی, عقلانیت تکنیکال, ناسیونالیسم قوم گرا, همسان سازی