محمد زریابی - دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

بسته بندی به عنوان یکی از پدیده های تاثیرگذار دنیای مدرن، علاوه بر محافظت از محصول در برابر عوامل محیطی، به عنوان وسیله ارتباطی برای ارائه تصویر برند و نیز نقطه مرجعی برای انتخاب کالا توسط مصرف کنندگان مطرح است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر بازتاب طراحی ایرانی اسلامی بر بسته بندی های زعفران ایران در فرایند ارتباط با مخاطب است. پرسش اصلی پژوهش این است که موضع و گرایش طراحان بسته بندی زعفران ایران در خصوص بازنمایی مولفه های هویتی ایرانی اسلامی در آثارشان چیست. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری داده ها، ترکیبی از شیوه فیش برداری و تصویرخوانی و نیز مشاهدات میدانی از طریق ارائه پرسش نامه باز و مصاحبه با مخاطبان است. تجزیه وتحلیل یافته ها نیز کیفی است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که در نمونه های موفق، عناصر دیداری بسته بندی های زعفران ایران، ضمن بازنمایی هویت برند تجاری و محصول، معرف مولفه های هویت فرهنگی ایران بودند و انتقال معانی مورد نظر را برعهده داشتند؛ اما در تقابل با آن، چالش هایی بر انتقال مفاهیم و معانی موردنظر تاثیر گذاشته است و برقراری ارتباط بسته ها با مخاطبان ایرانی را با اختلال روبه رو ساخته است که بدین شرح است: ۱. طراحی نامطلوب پوشش و ساختار محافظت کننده و ارگونومی بسته بندی ها؛ ۲. ضعف در ارائه متناسب و مطلوب هویت محصول و خدمات در نام تجاری؛ ۳. چالش در بهره گیری زبانی و بصری تایپ و حروف نگاری؛ ۴. عدم به کارگیری مطلوب رنگ در بسته ها؛ ۵. استفاده نامتناسب از عناصر تصویری در طرح و نیز عدم تدقیق در عناصر خاطره انگیز پیشینه دیداری مخاطب ایرانی.

رویکرد بازتاب, طراحی ایرانی اسلامی, طراحی بسته بندی, زعفران