علی رضا واعظی - گروه خاکشناسی- بخش فیزیک و حفاظت خاک-دانشگاه زنجان
ناصر فکوری ایوند - گروه خاکشناسی دانشگاه زنجان
فرشته آذری فام مراغه - ایران- زنجان- دانشگاه زنجان-دانشکده کشاورزی- گروه خاکشناسی

جریان سطحی عامل اصلی فرسایش خاک است که در شیب های ملایم باعث فرسایش ورقه ای و بین شیاری می شود. ویژگی های خاک از عوامل مهم در مقدار و سرعت جریان سطحی طی بارندگی است. این مطالعه به منظور بررسی نقش ویژگی های خاک در مقدار تولید جریان سطحی و تغییرات زمانی آن در بافت های مختلف خاک انجام شد. هشت بافت مختلف خاک در کرت های ۱ متر × ۲/۱ متر و تحت هفت بارندگی شبیه سازی شده با شدت ۶۰ میلی متر در ساعت به مدت ۶۰ دقیقه قرار گرفتند و نمونه های جریان سطحی در هر رویداد جمع آوری شدند. نتایج نشان داد که جریان سطحی تولید شده در بین شیارها تحت تاثیر بافت خاک قرار گرفت (۰۱/۰ p<) و بیشترین جریان سطحی در خاک رسی و کمترین آن در خاک شنی بود. مقدار تولید جریان سطحی به طور موقت در طی بارندگی افزایش یافت و پس از رسیدن به مقدار اوج روند ثابتی داشت. زمان رسیدن به جریان اوج در خاک های ریزبافت کوتاه بود. تحلیل همبستگی نشان داد که جریان سطحی به طور معنی داری تحت تاثیر برخی ویژگی های خاک (شن، سیلت، رس، چگالی ظاهری، سنگ ریزه، هدایت هیدرولیکی، کربنات کلسیم، گچ و درصد سدیم تبادلی) است. با افزایش هدایت هیدرولیکی خاک، جریان سطحی به طور معنی داری در خاک ها کاهش یافت. تحلیل رگرسیون خطی نشان داد که درصد شن مهمترین عامل موثر بر جریان سطحی در خاک های منطقه نیمه خشک است. بنابراین مهار جریان سطحی در خاک-های با درصد بالایی از سیلت و رس برای جلوگیری از فرسایش بین شیاری در خاک های نیمه خشک ضروری است.

باران شبیه سازی شده, بافت خاک, رواناب, فرسایش بین شیاری, هدایت هیدرولیکی