محمد آزغ - دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه اصفهان

در طول تاریخ خلیج فارس همواره به عنوان یک آبراه مهم و استراتژیک و منطقه ای ژئوپلیتیک مطرح بوده است. همین ویژگی ها باعث شده تا این آبراه مهم، مورد طمع و تجاوز گروههای مختلفی از بیرون قرار گیرد. در دوران زندیه و بخصوص دوره کریم خان زند نیز کشورهای مختلف اروپایی که از مدتها پیش وارد خلیج فارس شده بودند، اهداف استعماری خود را در این منطقه مهم دنبال میکردند. هلندیها در سال ۱۱۶۸ ه.ق / ۱۷۵۴ م وارد جزیره خارک شدند. نمایندگان کمپانی هند شرقی هلند (واک)، در طول مدت حضورشان در این جزیره به ایجاد روابط اقتصادی و سیاسی با کریمخان زند و دیگر امرای محلی پرداختند، ضمن آنکه در این مدت با گروههای مختلفی چون انگلیسیها، آل زعاب در بندر ریگ و گروههای قبیلهای دیگر درگیر مسائل مختلف شدند. در این پژوهش که با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است، به بررسی مسائلی که موجب چالش میان کریمخان زند و میر مهنا، همچنین کشمکش میان میر مهنا و کمپانی هند شرقی هلند گردید و نقش میر مهنا در سرکوبی کمپانی هلندی می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد، هلندیها در درگیری که با میر مهنا امیر بندر ریگی بر سر خراج سالهای حضورشان در جزیره خارک داشتند شکست خوردند و در نخستین روز از سال ۱۷۶۶ م بعد از فعالیت تجاری ۱۴۰ ساله در خلیج فارس برای همیشه از این آبراه مهم اخراج شدند.

خلیج فارس, کریمخان زند, میر مهنا, کمپانی هند شرقی هلند(واک), ناوگان دریایی