عطیه دیانت - دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
مهری ادریسی - دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران،ایران
علیرضا علی صوفی - دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران،ایران
محمدرضا عسکرانی - دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

ترور یا سوءقصد با هدف حذف فیزیکی مخالفین و به منظور دست یافتن به اهداف سیاسی، اقتصادی و مذهبی، دارای پیشینه طولانی در تاریخ ایران است. این مسئله در دوره قاجار و به ویژه از عهد ناصری شدت و حدت بیشتری پیدا کرد. در این دوره خودکامگی شاهان و سوء مدیریت نخبگان سیاسی بیشتر شد و برای نخستین بار اندیشه های آزادی خواهی محرک ترور سیاسی ناصرالدین شاه گردید. با آغاز نهضت مشروطه، کشمکش گروه های معارض (اجتماعیون با اعتدالیون و مجلسیان با استبداد شاهی) افزایش یافت و در دوره محمدعلی شاه به اوج خود رسید. این مسئله سرانجام عاملی برای به توپ بسته شدن مجلس توسط محمدعلی شاه شد. پس از فتح تهران درگیری های حزبی و تعارضات موجب ترورهای متقابل گردید که شکل گیری ترورهای سازمان یافته و به کارگیری بمب از ویژگی های این دسته از ترورها بود. پیامدهای منفی این ترورها را می توان ایجاد جو وحشت و تقویت قوه ارتجاع و القای روحیه خشونت طلبی در میان اقشار جامعه دانست. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره مندی از منابع کتابخانه ای و اسنادی به دنبال شناسایی عوامل موثر بر ترورهای سازمان یافته در دوره قاجار است. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که وجود نظام استبدادی خودکامه در جامعه قاجار و تضاد میان ملت و دولت از مهم ترین ریشه های سیاسی ترور در این دوران بوده است. از سوی دیگر اختلافات موجود در جامعه از جمله درگیری میان احزاب و همچنین بحران های اقتصادی و دخالت نیروهای بیگانه به ویژه روس و انگلیس در ساختار اقتصادی کشور از عوامل دیگر شکل گیری ترور در زمان قاجار بود.

ترورسازمان ­یافته, قاجاریه, ناصرالدین­شاه, مشروطیت, محمدعلی­شاه