فاطمه ناصرمعدلی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده اصول الدین تهران، ایران (نویسنده مسئول)
مجید معارف - استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران، ایران

مستشرقان بسیاری در دوره های متفاوت به بررسی قرآن از جنبه های مختلف پرداخته اند. ازجمله مواردی که قدمت زیادی هم ندارد و در دوره معاصر به بیان و بررسی آن پرداخته شده است، تغییر و جایگزینی برخی واژه های قرآن به دلیل وقوع خطا و اشتباه، البته از منظر آنان، در مصحف عثمانی است. جیمز اندرو بلمی طلایه دار این نظریه است که تعدادی از واژگان قرآن (به زعم خود ۳۰ واژه)، غلط نامیده و سپس بررسی و نقد کرده است و پس از آن، به فرض خود اصلاح کرده است. یکی از آن موارد، واژه «اترک» در آیه ۲۴ سوره دخان است که براساس ادعای بلمی، به دلیل اشتباه کاتب، دچار تغییر و تصحیف شده است و صحیح آن (به زعم وی)، واژه «انزل» بوده است که باید تصحیح و در قرآن جایگزین شود! مبنای نظریه بلمی بر این است که کتابت قرآن بر تواتر شفاهی متن قرآن تقدم دارد و کتابت حاکم است و برای این ادعا، هیچ سند و سابقه تاریخی ارائه نمی کند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، به نقد دیدگاه بلمی پرداخته شده است و در انتها صحیح بودن واژه قرآنی «اترک» و اشتباه بلمی در تصور وقوع خطا در متن قرآن و مبنای حاکمیت کتابت بر قرائت شفاهی آن، رد و خلاف آن اثبات می شود.

تصحیف قرآن, اصلاح واژگان قرآن, نقد متنی, اترک, انزل, رهوا, مستشرقان, جیمز بلمی