احمدعلی اسدی - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه هنر شیراز

تپه «قلعه قلندران » در شهرستان شازند استان مرکزی و در میانه راه اراک به بروجرد قرار گرفته است. تپه دارای مساحتی در حدود یک هکتار و بلندایی در حدود ۸ متر از سطح زمین های اطراف و به شکل نسبتا دایره ای است. نتایج فصل یکم کاوش باستان شناختی تپه که در تابستان ۱۳۹۵ به انجام رسید، بیانگر این است که بخش اعظم تپه قلندران، یک سکوی عظیم خشتی است که با هدف ساختن یک کاخ و یا (با احتمالی کمتر) یک بنای حکومتی ایجاد شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از کارگاه های لایه نگاری، در ابتدا یک تپه خاکی با لایه های متناوب خاک رس و شن و ماسه به ارتفاع چهار متر ایجاد و سپس بر روی تپه خاکی مذکور سکوی خشتی بزرگی به ضخامت دو و نیم متر ساخته شده است. همچنین شواهد نشانگر آن است که بنایی به ابعاد تقریبی ۴۰ در ۵۰ متر با جهت طولی شمال غربی  جنوب شرقی بر روی سکوی خشتی مذکور وجود داشته است. بررسی گاهنگاری سکوی خشتی و بنای مرتبط با آن نشان می دهد که سفال های به دست آمده در بین سطوح خشت و برخی یافته های دیگر به دوره تاریخی هخامنشی و یا پیش از آن (دوره ماد)، تعلق دارند. با این حال گاهنگاری دقیق تپه نیازمند پژوهش های آزمایشگاهی است. به جز دوره های احتمالی ذکر شده، یک مرحله سکونتی دیگر بر سطح تپه شناسایی شده است که بنا بر شواهد سفالی (به ویژه سفال های زرین فام) به دوره اسلامی میانه مربوط می شود. در واقع پس از متروک شدن بنای دوره مادها، تپه قلندران به مدت دست کم ۱۵۰۰ سال متروک باقی ماند و سپس در دوره اسلامی مجددا مورد استفاده قرار گرفت.