محمدرضا قانع - استادیار علم اطلاعات و دانش شناسی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فن

فضای مجازی، به‌عنوان بستر جدید تعاملات اجتماعی، مورد توجه بخش‌های مختلف جوامع با علایق و تخصصص‌های مختلف است. این محیط جدید امکانات بالقوه‌ای برای ارتباط بین افراد جامعه ایجاد نموده است. بخش‌های مختلف جامعه از جمله حوزه تجارت، آموزش و پژوهش، صنعت، و خدمات حسب نیاز خود از این امکانات بهره‌مند می‌شوند. اگرچه هر شخصی قادر است که اطلاعات، ایده‌ها و اندیشه‌های خود را در این محیط برای استفاده دیگران قرار دهد، مدیریت و سازماندهی اطلاعات به‌منظور دستیابی به اطلاعات مرتبط برای استفاده‌کنندگان در اولویت است. پژوهشگران، یکی از استفاده‌کنندگان فعال محیط مجازی هستند که این فضا را فرصت مناسبی برای ارائه نتایج تحقیق خود و بهره مندی از تحقیقات دیگران می‌دانند. بدیهی است، فعالیت پژوهشی در چارچوب رفتار اجتماعی با عنوان ارتباط علمی انجام می پذیرد. ارتباط علمی رسمی، از آغاز بر پایه تولید علم توسط پژوهشگر و توزیع آن از طریق محمل‌های اطلاعاتی از جمله نشریات علمی استوار بوده است. سال‌هاست که تعاملات علمی به‌طور عمده بر دوش نشریات است و با ورود ناشران تجاری به عرصه صنعت نشر شاهد تسلط حوزه تجاری بر فعالیت های تحقیقاتی پژوهشگران در سطح بین‌المللی هستیم. با ظهور اینترنت، محیط وب، و ورود به فضای مجازی خواسته قدیمی پژوهشگران (یعنی دسترسی همگان به یافته‌های تحقیق) با استفاده از فناوری های نوین ارتباطی محقق گردید. محیط مجازی، با امکانات شبکه‌های رایانه‌ای تعاملات بین پژوهشگران را بدون محدودیت جغرافیایی سرعت بخشیده است. گرچه یکی از نیازهای دانشمندان تسریع در توزیع یافته‌های علمی است، دسترسی بدون موانع به این یافته‌ها مطالبه اصلی جامعه علمی جهانی است که از سال‌ها پیش در محیط مجازی جامعه عمل به خود پوشیده است. نوشته حاضر، با توجه به گذار ارتباط علمی از محیط چاپی به محیط الکترونیکی و استقبال حوزه آموزش و پژوهش از محیط مجازی جهت توسعه همکاری‌های علمی، به بررسی مدیریت محتوا در این فضا با رویکرد دسترسی آزاد به اطلاعات علمی می پردازد

فضای مجازی، اینترنت، محیط وب، مدیریت اطلاعات، مدیریت محتوا، دسترسی آزاد، اطلاعات علمی، چرخه حیات اطلاعات، نشریات علمی، ارتباط علمی