محمود احمدی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
نگار محمدی مهر - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

مقدمه: تغییرات اقلیمی اثرات غیر قابل برگشتی بر روی کره زمین برجای گذاشته اند. اثرات این تغییرات بر تمامی پدیده های طبیعی و انسانی قابل مشاهده می باشد. یکی از پدیده های متاثر از تغییراقلیم هواویزها می باشند. این پدیده علاوه بر تاثیرات کوتاه مدت و بلندمدت به صورت قابل ملاحظه ای بر کیفیت هوا در مقیاس محلی و جهانی تاثیر می گذارد. در چند دهه اخیر، فراوانی طوفان های گرد و غبار به علت تغییرات آب و هوایی و فعالیت های انسانی افزایش یافته است و پیش بینی می شود که روند افزایشی آن در آینده نیز ادامه داشته باشد. بررسی اثرات تغییر اقلیم بر هواویزهای جنوب غرب آسیا، به عنوان یکی از مهم­ترین کانون­های هواویزی جهان اهمیت بسزایی دارد. هدف این پژوهش بررسی اثرات تغییراقلیم و پیش­نگری هواویزهای جنوب­غرب آسیا با استفاده از برونداد مدل GRDL-ESM۴ از مجموعه مدل های CMIP۶ تحت سناریوی خوشبینانه (SSP۱.۲.۶) طی دوره آینده نزدیک (۲۰۲۱-۲۰۶۰) است. مواد و روش­ها: جنوب غربی آسیا در کمربند بیابانی جهان قرار دارد. روند تشدید تغییراقلیم در این منطقه بر روند هواویزها به ویژه هواویزهای گردوغبار معدنی تاثیرات متمایزی بر جای می ­گذارد. لذا در این پژوهش به پیش­نگری هواویزها در جنوب غرب آسیا با مجموعه مدل­ های CMIP۶ مدل GFDL-ESM۴ تحت سناریوی خوش بینانه (SSP۱-۲.۶) پرداخته شده است. روش تحقیق، ابتدا برای بی هنجاری هواویزها از یک دوره تاریخی ۴۰ ساله (۲۰۱۴-۱۹۷۵) استفاده شد. سپس برای بررسی روند هواویزها تا پایان قرن حاضر، از مجموعه مدل های CMIP۶، مدل GRDL-ESM۴ استفاده گردید. در ادامه سناریوی خوش­بینانه (SSP۱-۲.۶) برای دوره پیش نگری آینده نزدیک (۲۰۶۰-۲۰۲۱) استفاده گردید. نتایج و بحث: نتایج نشان داد بیشینه مقدار هواویز در فصل ­های تابستان و بهار قرار دارد. مقدار هواویزها در فصل تابستان به علت افزایش محسوس دما و کاهش بارش به بیش­ترین مقدار خود رسیده است. فصل بهار از مقدار هواویز بالایی بین فصول سال برخوردار است. در این فصل عرض­ های شمالی نسبت به عرض­ های جنوبی هواویز بیش­تری دارند. کمینه آن در فصل­ های پاییز و زمستان قرار دارد. فصل پاییز با کاستی دما و افزایش فرآیندهای بارش همراه می ­باشد که همین مسئله سبب شده است که فراوانی هواویزها رو به کاهش رود. در فصل زمستان شبه جزیره عربستان به ویژه نواحی شرقی، در فصل بهار شرق شبه جزیره عربستان، در فصل تابستان جنوب شرق شبه جزیره عربستان و جنوب شرق ایران و در فصل پاییز نیمه شمالی عربستان و شرق ایران بیش­ترین فراوانی هواویز را داشته اند. طبق سناریوی خوش­بینانه فصل ­های تابستان و بهار بیش­ترین مقدار هواویز را دارند. همچنین مشخص گردید که شدت روند هواویزها در مناطق جنوب شرق شبه جزیره عربستان، سواحل مکران، نیمه شمالی ایران، شمال عربستان و بین­النهرین بیش­تر از سایر مناطق خواهد بود. نتیجه ­گیری: به­طور کلی عرض ­های جنوبی از مقادیر هواویز بیش­تری نسبت به عرض­ های شمالی برخوردارند. کانون اصلی هواویزها در اوایل زمستان بر روی شبه جزیره عربستان قرار دارد و رفته رفته این کانون به نواحی شرق عربستان محدود می­شود. کانون هواویزها در این فصل از شرق عربستان به جنوب شرقی شبه جزیره عربستان و جنوب شرق ایران جابه جا شده است.

پیش نگری, تغییر اقلیم, جنوب غرب آسیا, مدل های CMIP۶, هواویز