مهناز جعفری - گروه جغرافیایی طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
حسن لشکری - گروه جغرافیایی طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

بارشهای همرفتی شدید در نتیجه پتانسیل رطوبتپذیری بالا و دسترسی به منابع رطوبتی دریاهای گرمجنوبی از ویژگیهای بارشی سامانه کمفشار سودانی است که به خصوص بر روی کشورهای حاشیه جنوبی خلیجفارس، نیمهجنوبی و جنوبغربی ایران بسیار مشهود است. برخی از محققین منشا اولیه این سامانه را گسترش شمالسوی منطقه همگرایی بین حارهای (ITCZ) در محدوده °۲۵ تا °۳۵ شرقی (آفریقای شرقی) و ایجاد یک هسته حرارتی بر روی جنوب سودان و اتیوپی میدانند. لذا هدف این تحقیق شناسایی ارتباط و انطباق گسترش شمالسوی زبانه کمفشار سودانی با الگوی گسترش شمالسوی ITCZ در هنگام وقوع بارشهای فراگیر و شدید نیمهجنوبی ایران است. براساس معیارهای انتخابی، ۸۶ سامانه بارشی فراگیر در منطقه شناسایی شد. پس از ترسیم موقعیت متوسط ماهانه ITCZ، الگوی هسته مرکزی، اولین منحنی بسته شده و گسترش زبانه کمفشارسودانی برای روزهای بارشی سامانهها، نتایج زیر حاصل شد. در تمام ماهها زبانهای از  ITCZدر محدوده شاخ آفریقا با راستای جنوبغربی-شمالشرقی تا شمال یمن گسترش یافته است. الگوی گسترش زبانههای کمفشار سودان، پراکنش هستهها و پهنه گسترش اولین منحنی بسته، کاملا با الگوی ماهانه گسترش ITCZ انطباق دارد. این مسئله نقش غیرقابل انکارITCZ  را در تکوین، گسترش و تامین رطوبت سامانههای بارشی نشان میدهد. در ماه ژانویه تعداد سامانههای بارشی، پهنه اثر پراکنش و عمق نفوذ محور سامانههای ورودی به نیمهجنوبی ایران افزایش اما در ماههای نوامبر و آوریل کاهش یافته است. این مساله میتواند به ترمودینامیک ضعیفتر سامانهسودانی در ابتدای شروع فعالیت،گسترش ضعیف ITCZ بر روی منطقه بدلیل استقرار غربسوی واچرخند عربستان در ابتدای فصل بارشی و برگشت غربسوی آن در انتهای دوره بارشی مرتبط باشد.

سامانههای بارشی فراگیر, کمفشار سودانی, منطقه همگرایی بین حارهای, نیمه جنوبی ایران, واچرخند عربستان