منیره خیرخواه - دانشیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی کشور، تهران، ایران

دماوند آتشفشان چینه ای خاموشی در کمربند ماگمایی البرز در شمال ایران است که با مخروطی مرکب (بیش از ۴۰۰ کیلومترمربع) روی پوسته نسبتا ستبر رشته کوه البرز (۵۸-۶۷ کیلومتر) در فلات ایران جای گرفته است و مرتفع ترین کوه (۵۶۷۱ متر) در خاورمیانه و جنوب آسیا به شمار می رود. تکاپوی های آتشفشان دماوند با خروج حجم های کوچک و مجزایی از روانه های مافیک (تفریت، بازانیت، تراکی بازالت و آلکالی الیوین بازالت ) نزدیک به ۱.۸ میلیون سال پیش آغاز شده است و تا ۶۰۰ هزار سال پیش با فوران گدازه های حد واسط تا اسیدی (تراکی آندزیت، تراکی داسیت و تراکیت) ادامه یافته است. بر پایه تجزیه نقطه ای کانی های سازنده این گدازه ها، ترکیب پلاژیوکلاز (An۳۱-۵۸)، آندزین تا لابرادوریت و فلدسپار (Or۳۲-۶۵) سانیدین و انورتوکلاز است، میکای فلوگوپیت (Fe۲+/(Fe۲++Mg)<۰.۳)، کلینوپیروکسن اوژیت (Wo۴۲-۴۵ En۴۲-۴۷ Fs۱۰-۱۳) و دیوپسید (Wo۴۶-۴۸En۴۳-۴۶Fs۸-۱۰) و کانی های تیره تیتانومگنتیت است. با محاسبات زمین دمافشارسنجی، تبلور فلوگوپیت ها در دمای ۸۴۳ تا ۸۱۹ درجه سانتیگراد و فشار ۶ تا ۰.۶۳ کیلوبار و کلینوپیروکسن ها در دمای نزدیک به ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد و فشار ۱۰ تا ۶ کیلو بار روی داده است .

آتشفشان دماوند کمربند ماگمایی البرز زمین, دما فشارسنجی تراکی آندزیت