علی رضا حمامی خمبی - دانشجوی کارشناسی ارشد ارتباط تصویری دانشگاه شاهد تهران
الیاس آقایی قمصری - کارشناسی ارشد ارتباط تصویری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران

نگارش کتیبهها یکی از موارد مورد علاقه هنرمندان سرزمینهای اسلامی برای تزئینات آثار تاریخی بوده است. برای ساخت کتیبههای چوبی از عقاید و گرایشهای مذهبی گوناگونی الهام میگرفتند که میتوان آنها را در بناهایی با کاربریهای مختلف مشاهده کرد. رایجترین قلمهای مورد استفاده در کتیبهها، ثلث و سپس نستعلیق و کوفی بوده و به صورت محدود از قلمهای نسخ، بنایی و رقاع استفاده شده است. کتیبههای نستعلیق در بناهای دوره صفوی، از الحالاتی است که علاوه بر جنبه اطلاعرسانی، در بسیاری از موارد، وجوه تزئینی و زیباییشناسانه را نیز پوشش داده است. مطالعه فرمی قاببندی کتیبههای نستعلیق اولیه متعلق به اواسط قرن نهم هجری در هرات است. ما در این مقاله سعی کردیم به بررسی تکنیکهای استفاده شده کتیبههای نستعلیق در آثار هنری دوره صفوی بپردازیم. برای همین منظور ابتدا به توضیحی از مفهوم کتیبه و کتیبههای نستعلیق در دوره صفوی پرداخته و سپس به بررسی یافتههای مقالات انجام گرفته در این زمینه پرداختیم. روش تحقیق تجزیه و تحلیل کتابخانهای-مروری است که برای گردآوری اطلاعات از مقالات، کتب، پایاننامهها و پایگاههای الکترونیکی بهره بردهایم. نتایج بررسیها حاکی از آن است که کتیبههای نستعلیق دوره صفوی از منظر شکل و ظاهر کلی به دو گونه کتیبههای یکپارچه و قاببندی طبقهبندی میشوند که در طراحی آنها از شیوههای حجازی، تزئینات چوبی، تزئینات فلزی، تزئینات گچی و کاشی استفاده شده است.

دوره صفوی، کتیبه های نستعلیق، کتیبه یکپارچه، کتیبه قاب بندی.