مرضیه سلامات - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران، تهران، ایران

قبل از مباحث مربوط به توسعه پایدار، الگوی پراکنش، الگویی رایج و بدون برنامه در کشورهای جهان سوم و الگویی برنامه ریزی شده در برخی از کشورهای پیشرفته محسوب می شد. با طرح مباحث مربوط به شهر پایدار مشخص شد که الگوی پراکنش شهری مجموعه ای از خصوصیت های منفی را در پی داشته و به ویژه در کشورهایی مانند ایران، مانع جدی در تحقق شهر پایدار به شمار می رود. همین موضوع باعث شد برنامه ریزان در راستای کاهش آثار منفی الگوی پراکنش بر الگوهای پایدار تاکید کنند. از میان الگوهای پایداری که مطرح شده است، در میان صاحب نظران و سیاستمداران اجماع بیشتری بر فرم فشرده و راهبرد اصلی رسیدن به آن، یعنی رشد هوشمند شهری وجود دارد، به طوری که این ایده توانسته طرفداران بیشتری را به خود اختصاص دهد و در صدر مباحث مربوط به فرم پایدار شهری قرار گیرد؛ لذا این پژوهش که به بررسی و تدوین معیارهای توسعه فضایی مبتنی بر شاخص های رشد هوشمند در شهرستان مشهد پرداخته است. طبق نتایج به دست آمده از تحلیل AHP و مدل VIKOR، با توجه به شاخص های حمل و نقل و دسترسی، اجتماعی – اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و تلفیقی، مشهد مرکزی در رتبه اول قرار دارد، احمدآباد در رتبه دوم و بخش رضویه در سومین رتبه و جایگاه قرار می گیرد . نتایج نشان می دهد که مشهد متناسب با الگوهای رشد هوشمند شهری، پیش رفته است و یکی از دلایل عمده این رشد هم حرم مطهر رضوی و امام علی ابن موسی الرضا(ع) می باشد که باعث پیشرفت و گسترش هر چه بهتر و بیشتر مشهد مرکزی شده است.

رشد هوشمند، شاخص حمل و نقل و دسترسی- اقتصادی- اجتماعی -کالبدی- زیست محیطی،AHP ،VIKOR