هدا باوی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
سید رضا موسوی حرمی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محمد حسین محمودی قرائی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
حامد زندمقدم - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
اسدالله محبوبی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محمدرضا توحیدی - شرکت ملی صنایع مس ایران، کرمان، ایران

الگوی تفکیک زمین شیمیایی و رفتار محیطی عناصر کمیاب خاکی(REE∑)  در ۵ سامانه مختلف رسوبی مرتبط با معدن مس درآلو مورد بررسی قرار گرفته­ است. برای این منظور، غلظت کل و الگوی تفکیک عناصر REE∑ با استفاده از هضم چند اسیدی و روش استخراج گزینشی mBCR (Modified Community Bureau of Reference, European Commission) مشخص شد. الگوهای بهنجارسازی (نرمالیزاسیون) غلظت کل عناصر REE∑  بر اساس متوسط ترکیب شیل آمریکای شمالی (NASC) و پوسته قاره ­ای بالایی(UCC)  رسم شده اند. روند کلی تغییرات غلظت در ۵ سامانه رسوبی تا حدود زیادی مشابه یکدیگر و غلظت عناصر LREE   بالاتر از عناصر HREE است. تنها نمونه برداشت شده از زیر دامپ سنگی- که حاوی عناصر شسته­ شده سولفیدی است- الگوی متفاوت با سایر نمونه ­ها و الگوهای استاندارد نشان می­ دهد. بر خلاف تغییرات غلظت عناصر REE∑، غنی­ شدگی بیشتری در HREEs نسبت به LREEs دیده می ­شود. این الگوی تغییرات غنی­ شدگی مطابق با تمایل بالاتر HREEs  نسبت به LREEs برای تحرک در طول هوازدگی و اکسیداسیون است. الگوی تفکیک زمین شیمیایی عناصر  REE∑ در نمونه های رسوب طبیعی و حاوی اکسیدهای آهن و منگنز عمدتا تحت سلطه کسر باقیمانده است. با کمال تعجب، با توجه به شرایط متفاوت تشکیل و پایداری در نمونه ­های برداشت شده از مسیر آبراهه­ های منشعب از معدن، نهشته­ های تبخیری و رسوبات شسته­ شده از دامپ سنگی، الگوی تفکیک عناصر REE∑  عمدتا با دو بخش محلول در اسید و کسر قابل احیا کنترل می­ شود. مطابق با روندهای غنی­ شدگی، روند تحرک و زیست­ دسترس­ پذیری از  LREEs به HREEs با یک شیب صعودی افزایش می­ یابد. این نتایج نشان می­ دهد که گونه­ زایی، الگوی تفکیک زمین شیمیایی و رفتار محیطی برایREE∑ بدون در نظر گرفتن عوامل محیطی کلیدی به عدم درک و یا حتی تفسیر اشتباه می انجامد. نتایج این مطالعه می ­تواند به عنوان مرجعی در سامان دهی توسعه معدن و برنامه ­ریزی مناسب زیست­ محیطی معدن مس درآلو مورد استفاده قرار گیرد.

معدن مس درآلو, زمین شیمی, REE∑, بهنجارسازی, اسنخراج گزینشی mBCR