محمود محمدیان - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران
الهام رحمان زاده حسن ابادی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی کرمان
مهدی قربانیان اله آباد - دانشجوی دکترای مهندسی بهداشت محیط دانشگاه تربیت مدرس
اسمعیل قهرمانی - کارشناس ارشد مهندسی بهداشت محیط

مقدمه: بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و ایزومرهای گزیلن که به BTEX مشهورند؛ جزء ترکیبات آلی فرار هستند و در دسته ترکیبات سمی برای انسان طبقه بندی می شوند. تداوم تماس طولانی مدت کارگران با این ترکیبات سمی، سرطانزا و پایدار، عوارض جبران ناپذیر بهداشتی و اقتصادی را برای اجتماع در بر خواهد داشت. لذا لازم است با انجام یک برنامه پایش منظم مناطق آلوده را شناسایی نموده و نسبت به مدیریت ، کاهش، کنترل و حذف این آلاینده ها اقدام نمود. این مطالعه با هدف بررسی و اندازه گیری غلظت BTEX در هوای منطقه تنفسی کارگران در معرض، با استفاده از یک روش ارزان و دقیق بوسیله دستگاه فوچک به صورت آنی و بدون نیاز به هیچ معرف و آزمایشگاهی و همچنین به منظور ارایه راه های کنترل آلودگی هوا در محیط کار انجام گرفت. مواد و روشها: این مطالعه میدانی که از نوع مقطعی-توصیفی می باشد در کارخانه کشت و صنعت شمال در واحد چاپ قوطی انجام شد. غلظت بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و گزیلن توسط دستگاه قرائت مستقیم phochek 5000 EX در منطقه تنفسی کارگران دستگاه چاپ به صورت مستقیم و آنی در طول یک شیفت کاری اندازه گیری گردید. مدت نمونه برداری برای هر آلاینده 57 دقیقه و تعداد نمونه ها برای آنالیز هر الاینده حدود 450 مورد بود. پس از تعیین غلظت آلاینده های فوق بر حسب ppm، میزان میانگین زمانی- وزنی هر یک از الاینده ها را محاسبه نمودیم. برای تجزیه و تحلیل و رسم نمودارهای از نرم افزار Excel 2007 استفاده شد. یافته ها و بحث و نتیجه گیری: میانگین وزنی زمانی بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و گزیلن بترتیب 10/64 و 10/983 و 12/168 و 19/56 بدست آمد. بعد از انجام عملیات محاسباتی روی داده ها و مقایسه با استاندارهای بین المللی متوجه شدیم که از بین آلاینده های BTEX میزان بنزن نسبت به استانداردها خیلی بالاست و در حدود 20 برابر بیشتر از حد مجاز است. لذا توصیه می گردد ضمن آموزش کارگران در خصوص استفاده صحیح از لوازم حفاظت فردی، اقدامات لازم در زمینه طراحی و نصب هودهای مناسب انجام گیرد.

بنزن، اتیل بنزن، زایلن، تولوئن، فوچک، کارخانه کشت و صنعت شمال