داود پناهی - دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده بهداشت، تهران
حسین کاکویی - دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده بهداشت، تهران
حسین ماری اریاد - دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده بهداشت، تهران
کمال اعظم - دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده بهداشت، تهران

آزبست بطور وسیعی در تولیدات صنعتی همچون محصولات سیمان - آزبستی، کلاچ و لنت ترمز، صفحات عایق الکتریکی و گرمایی کاربرد دارد. مواجهه گروه های مختلف شغلی و غیر شغلی با این ماده سرطانزا، باعث توسعه روش های متنوع مطالعه غلظت الیاف هوابرد آزبست شده است. در این مطالعه همزمان چند روش میکروسکوپی در تعیین نوع و غلظت الیاف آزبست در یک صنعت بکار رفته است. از فرایند های مختلف یک کارخانه تولیدی ورق های سیمان – آزبستی 45 نمونه به صورت فردی روی فیلتر غشایی مخلوط استر سلولزی جمع آوری شد. شمارش الیاف آزبست روی نیمی از هر فیلتر با میکروسکوپ فازکنتراست نوری به دو صورت مستقیم (با استفاده از عدسی چشمی) و غیر مستقیم (با استفاده از صفحه نمایش) انجام گردید و سپس مقایسه نتایج این دو روش انجام گرفت. نیم دیگر فیلتر جهت تعیین عناصر ترکیب الیاف مورد استفاده در کارخانه با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی مورد استفاده قرار گرفت. دامنه غلظت الیاف آزبست با استفاده از روش مستقیم f/cc 0/009-0/243 بدست آمد در حالی که با استفاده از روش غیر مستقیم این میزان 0/00-0/117 f/cc بود. آزمون آماری تفاوت معنی داری بین میانگین غلظت الیاف بدست آمده از دو روش (0/02>p) را نشان داد و میزان غلظت محاسبه شده در روش فازکنتراست نوری مستقیم نسبت به روش غیر مستقیم از میزان بیشتری برخوردار بود. مطالعه نمونه ها به کمک میکروسکوپ الکترونی روبشی نیز نشان داد که نوع غالب الیاف موجود در نمونه ها کریزوتایل می باشد. پس از گذشت بیش از 50 سال از مصرف آزبست در صنایع ایران، محققین، کارشناسان و متخصصین کشور باید همزمان به چند روش دقیق و اقتصادی در ارزیابی الیاف آزبست دسترسی داشته باشند و از این رو توسعه روش های میکروسکوپی در مطالعه الیاف آزبست باید مورد توجه قرار گیرد. نتایج حاصل از مطالعه نمونه ها به روش میکروسکوپ الکترونی روبشی، بیانگر این است که آزبست کریزوتایل مورد مصرف در این صنعت حاوی انواع آمفیبول ها است که این الیاف خطر بالاتری در ایجاد سرطان های ناشی از آزبست دارند.

شمارش الیاف، آزبست، میکروسکوپ