محمد جواد عصاری - دانشگاه علوم پزشکی همدان، دانشکده بهداشت ، گروه بهداشت حرفه ای
مجید معتمدزاده - دانشگاه علوم پزشکی همدان، دانشکده بهداشت ، گروه ارگونومی

سمیت و ریسک مواد شیمیایی دو مقوله متمایزند. در روش های مرسوم ارزیابی ریسک مواد شیمیائی در محیط کار، به مدل های رفتاری درک و بازگوئی کارگر توجهی نشده، از این رو اطلاعات حاصل از ریسک، شانس کمی برای اجرائی شدن در عرصه پیشگیری خواهند داشت. مدل ارگوتوکسیکولوژی رویکردی انتقادی بر مدل مرسوم پیشگیری از ریسک مواد شیمیایی بوده که با متمرکز نمودن فرایند پیشگیری در داخل فعالیت های کار، و درک میزان و چگونگی مواجهه در شرایط واقعی، به کاهش ریسک های مواد شیمیائی در محیط کار منجر می گردد. هدف از این رویکرد چند رشته ای که اول بار در سال 1980 مطرح شد، صرفا یک همکاری ساده بین سم شناس صنعتی و ارگونومیست نبوده، بلکه علاوه برشناسائی ابعاد بیولوژیکی ارتباط دوز- اثر، ابعاد شناختی، روانی و اجتماعی مؤثر در بروز ریسک، و ارزیابی دقیق دیدگاه های جدید در پیشگیری از ریسک مواد شیمیایی در محیط کار را نیز شامل می گردد. یکی دیگر از اهداف اصلی ارگوتوکسیکولوژی، متناسب بودن و اثر بخشی وسائل حفاظت فردی مورد استفاده جهت مقابله با ریسک مواد شیمیایی، و درک و بازگوئی کارگران در این رابطه می باشد. مطالعات حاکی از محدودیت توصیه های ایمنی و تجهیزات حفاظت فردی به کار رفته علیه ریسک و عدم کفایت آموزش اقدامات ایمنی و الزام استفاده از تجهیزات حفاظتی، برای ایجاد تغییر در الگوهای رفتاری کارگران می باشد. زیرا وسائل حفاظت فردی تنها حاصل انتقال تکنولوژی بوده و عواملی مانند تکنیک های پیشگیری و مهارت که گویای تفاوت بین کارگران از نظر استفاده از این وسائل در عرصه کار می باشد، به طور کامل بررسی و کنترل نشده است. نتایج دور از انتظاری که در این ارتباط، توسط مطالعات ارگوتوکسیکولوژی به دست آمده، توسط انجمن فرانسوی بهداشت و ایمنی محیط و کار (AFSSET) نیز تائید شده است. بنابراین مدل پیشگیری ارگوتوکسیکولوژی در کلیه موقعیت های کاری که کارگران جهت حفاظت در مقابل ریسک های شیمیائی از وسائل حفاظتی استفاده می کنند، بر اهمیت چگونگی ارتباط فعالیت و موقعیت کار با اندازه گیری آلودگی در شرایط واقعی تاکید دارد.

ارگوتوکسیکولوژی، ریسک مواد شیمیائی، پیشگیری، محیط کار