مفید شاطری - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ،دانشگاه بیرجند
سمیه محتشمی فر - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه بیرجند
جواد میکانیکی - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه بیرجند

سال های متمادی است که خراسان جنوبی به ویژه شهرستان خوسف گرفتار خشکسالی است. بنابراین مقابله با خشکسالی وکاهش آسیب پذیری روستاییان امری ضروری است. برای کاهش اثرات خشکسالی روستاییان، دو دانش بومی و نوین درصدانطباق با شرایط حاکم هستند. از آنجایی که میزان اثربخشی هر کدام از این دو دانش تاکنون ارزیابی نشده است، برای اینمنظور مطالعه ی حاضر به تعیین تفاوت اثر بخشی دانش بومی و نوین در کاهش آسیب پذیری جوامع روستایی در برابر بلایایطبیعی با تاکید بر خشکسالی در روستاهای بخش مرکزی این شهرستان پرداخته است. بر این اساس دو پرسشنامه محققساخته از دانش بومی و دانش نوین به ترتیب با ۳۵ و ۲۶ گویه طراحی گردید و ۲۰۰ پرسشنامه به صورت تصادفی به تناسبجمعیت روستاها در بین روستاییان بومی منطقه توزیع گردید. از بین پرسشنامه های توزیع شده، ۳۶ پرسشنامه به دلیل ناقصبودن حذف گردید و تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از ۱۶۴ پرسشنامه و با استفاده از آزمون من ویتنی صورت گرفت. دانش بومی و دانش نوین در ۵ بعد دانش ذخیره سازی و مهار جریان ها، دانش کاهش هدر رفت و تبخیر آب و استفاده از رطوبت،دانش مدیریت بحران خشکسالی، دانش استفاده از منابع آب زیرزمینی و مدیریت آن ها و دانش بهره وری بهینه از منابع آبی باهم مقایسه شدند. نتایج نشان داد که دانش نوین در ابعاد دانش ذخیره سازی و مهار جریان ها و همچین دانش بهره وری بهینهاز منابع آبی، کارایی بیشتری از دانش بومی دارد و این تفاوت معنی دار بود. اما در مورد ابعاد دیگر تفاوت معنی دار آماریمشاهده نشد. نتایج آزمون خی دو در خصوص تاثیر دو دانش بومی و در کاهش اثرات خشکسالی حاکی از معنی داری تاثیر آنها بود. همچنین در تفاوت کلی بین دانش بومی و دانش نوین تفاوت معنی دار آماری مشاهده نشد، هر چند میانگین منهایانحراف معیار مشاهده شده در دانش بومی بالاتر بود.

دانش بومی، دانش نوین، بییای طبیعی، خشکسالی، شهرستان خوسف