زهره صدیقی فر - دانشجوی زبان شناسی دانشگاه شیراز
جلال رحیمیان - عضو هیات علمی بخش زبانهای خارجی و زبانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز
علیرضا خرمایی - بخش زبانهای خارجی و زبان شناسی، دانشکده ادببات و علوم انسانی ، دانشگاه شیراز

متون آموزش زبان فارسی با اهداف دانشگاهی نقش بسیار مهمی در آماده سازی فارسی آموزان جهت درک متون تخصصی وآشنایی با نگارش علمی دارند، لذا، تحلیل گفتمان این متون از منظر رعایت ویژگی های متن سازی علمی اهمیت ویژه ای دارد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی عناصر انسجام در متون آموزش زبان فارسی با اهداف علوم اجتماعی مطابق نظریه انسجام هلیدی و حسن (Halliday & Hassan, ۱۹۷۶) که به عنوان بخشی از دستور نظام مند نقش گرا پذیرفته شده است، انجام پذیرفت. در این چارچوب، عناصر انسجام به عنوان عناصری که نقش به سزا و انکارناپذیری در متن سازی ایفا می کنند، مطرح شده اند. مطالعه حاضر در دو مرحله انجام گرفت. نخست، در پیکره ای از متون دانشگاهی علوم اجتماعی مشتمل بر ۲۱۱۳۳ واژه در قالب ۸۵۸ جمله به بررسی بسامد کاربرد عناصر انسجام پرداخته شد و الگویی از اولویت بندی کاربرد این عناصر به دست آمد. در مرحله بعد، کاربرد عناصر انسجام در پیکره متون آموزش زبان فارسی بررسی شد و الگوی مربوطه در این بخش از پیکره نیز استخراج گردید. الگوی کاربرد عناصر انسجام در هر دو بخش پیکره با یکدیگر مقایسه شد که نتایج نشان گر مطابقت دو الگوی مستخرج بود. این یافته نشان می دهد متون آموزش فارسی با اهداف علوم اجتماعی از منظر میزان و نوع عناصر به کار رفته با متون معیار فارسی همخوانی دارند. لذا یکی از معیارهای ارزیابی متون آموزش زبان فارسی با اهداف دانشگاهی می تواند همخوانی نوع و میزان عناصر انسجام به کار رفته در مقایسه با متون به تالیف درآمده برای فارسی زبانان و توجه به عوامل موثر متن سازی در زبان علم فارسی باشد.

گونه علمی زبان فارسی, دستور نظام مند نقش گرا, انسجام متنی, فارسی با اهداف دانشگاهی