شکوفه مرادی - دانشجوی دکتری بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
محمدرضا ساریخانی - دانشیار بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
علی بهشتی آل آقا - دانشیار بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی کرمانشاه
عادل ریحانی تبار - استاد حاصلخیزی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
سیدسیامک علوی کیا - دانشیار به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
روح ا... شریفی - استادیار بیماری شناسی گیاهی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی کرمانشاه

آلودگی به مواد نفتی یکی از بحرانی­ترین آلودگی­های زیست­محیطی است که می­تواند ویژگی­های زیستی، فیزیکی و شیمیایی خاک را تحت تاثیر قرار دهد. به منظور بررسی اثرات آلودگی نفتی طولانی مدت و طبیعی بر تنفس میکروبی شامل تنفس پایه (BR) و تنفس برانگیخته (SIR) و فعالیت آنزیم بتاگلوکوزیداز خاک،­ تعداد ۱۲۰ نمونه خاک آلوده به نفت از عمق ۱۵-۰ سانتی­متری از منطقه نفت­خیز نفت شهر واقع در استان کرمانشاه با سه سطح آلودگی شدید (H: High)، متوسط (M: Moderate) و کم (L: Low) نمونه برداری شد. پس از اندازه گیری ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها، اقدام به شمارش همه باکتری ها و باکتری­های تجزیه­کننده نفت به ترتیب در محیط کشت های NA و CFMM  شد که همبستگی مثبت و معنی­داری بین جمعیت میکروبی و غلظت نفت به دست آمد. میانگین درصد نفت اندازه گیری شده به روش سوکسله، به ترتیب ۴/۰۳، ۹/۹۵ و ۲۲/۵۰ درصد برای سطوح L، M و H بود. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت نفت در نمونه­های خاک، BR و SIR افزایش یافتند و بیشترین تنفس BR و SIR به ترتیب با مقادیر ۰/۰۵۳ و ۰/۲۳۴(mgCO۲.g-۱.h-۱) درخاک­های H به دست آمد. فعالیت بتاگلوکوزیداز اندازه­گیری شده نیز در حضور آلاینده­های نفتی بیشتر بود به گونه­ای که در خاک­های H بالاترین فعالیت (µgPNP.g-۱.h-۱ ۲۴/۷۸) و در خاک­های L پایین­ترین فعالیت (µgPNP.g-۱.h-۱ ۶/۰۹) مشاهده شد. در پایان، آنالیز مولفه­های اصلی (PCA) نیز انجام شد و نتایج نشان داد که ۷۲ درصد از تنوع بین نمونه­ها توسط دو مولفه اول (مولفه بیوشیمیایی و مولفه فیزیکی) قابل توجیه بود. آلاینده­های نفتی که به صورت طبیعی و به مدت طولانی در خاک حضور دارند، با گذشت زمان منجر به سازگاری جوامع میکروبی مقاوم به آلودگی شده و لذا شاهد افزایش فراوانی آنها، تنفس میکروبی و فعالیت آنزیم­هایی همچون بتاگلوکوزیداز خواهیم بود.

آلودگی نفتی, بتاگلوکوزیداز, تنفس پایه, تنفس برانگیخته