محمد خرمیان - استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، دزفول، ایران
پیمان ورجاوند - استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

این مطالعه با هدف ارزیابی الگوی کشت رایج استان خوزستان در سال آبی نرمال (سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸) از دیدگاه مدیریت برداشت آب از منابع سطحی صورت گرفت. برای این منظور تبخیرتعرق واقعی محصولات از نسبت عملکرد موجود محصولات مختلف (طبق آمارنامه کشاورزی سال ۹۹-۱۳۹۸) به عملکرد پتانسیل (بیشترین عملکرد طبق آمارنامه های کشاورزی)، و با به کارگیری سامانه برخط نیاز آبی کشور براساس اطلاعات هواشناسی ۱۰ ساله محاسبه شد. نتایج نشان داد که کل برداشت آب از منابع سطحی برای سطح زیرکشت سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ (به استثنای گلخانه ها، دام و طیور و برخی محصولات با سطح اندک)، ۱۸۸۵۶ میلیون مترمکعب بوده که مصرف واقعی (نیاز خالص آبیاری)  آن ۴۳۱۰ میلیون مترمکعب برآورد شد. درصورتی که داده های سند ملی خشکسالی مبنا قرار گیرد، مجموع مصرف کشاورزی و محیط زیست با درجه اعتماد ۸۰ درصد در حوضه کارون بزرگ  و کرخه به ترتیب ۳۶ و ۲۳/۸ درصد کمتر از آورد رودخانه ها بود؛ حال آنکه در حوضه جراحی به ۷۲- درصد کاهش یافت که بیانگر عدم تامین حداقل نیاز محیط زیست است. باید توجه داشت که آورد رودخانه کرخه نسبت به کارون دارای رفتار نوسانی شدیدتر بوده که این رفتار در تحلیل خطی میانگین آوردها قابل پیش بینی نیست و در خشکسالی ها کمتر از عدد یاد شده است. از این رو برنامه ریزی پویا در زمینه تغییر الگوی کشت، ارائه انواع بیمه های خشکسالی، اجرای زیرساخت های خرید موقت حق آبه توسط دولت و دیگر سیاست های حمایتی در حوضه هایی مانند کرخه که رفتار نوسانی شدید دارد پیشنهاد می شود.

خوزستان, خشکسالی, حوضه آبریز, الگوی کشت