آرین یدالهی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی زیست محیطی و آب شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
گیتی فرقانی تهرانی - دانشیار، گروه زمین شناسی زیست محیطی و آب شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

در این پژوهش، ویژگی­ های زمین ­شیمیایی و کانی ­شناسی باطله های معدن زغال ­سنگ تخت واقع در شهرستان مینودشت استان گلستان مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، ۶ نمونه معرف برداشت شد و بررسی های زمین ­شیمیایی و کانی ­شناسی شامل آنالیزهای XRF، ICP، بررسی مقاطع میکروسکوپی و طیف های XRD و SEM-EDX انجام شد. برای ارزیابی پتانسیل تولید زهاب اسیدی معدن توسط باطله ­های معدنی، آزمایش­ های استاتیک (شامل اندازه­ گیری pH وEC گل اشباع، آزمون ­های محاسبه اسید- باز (ABA) و آزمایش­ های تشکیل اسید خالص (NAG) و پتانسیل اسید خالص (NAP)) انجام شد. بر اساس داده ­های زمین­ شیمیایی، باطله های معدن تخت نسبت به Fe، Mn، Ni و Zn بدون غنی شدگی، نسبت به Cu و Cd دارای غنی ­شدگی اندک، نسبت به Mo دارای غنی­ شدگی متوسط، نسبت به Sb و Pb دارای غنی شدگی نسبتا شدید و نسبت به As دارای غنی شدگی شدید هستند. کانی های موجود در باطله ­ها شامل کوارتز، مسکویت، کلینوکلر و کائولینیت است. نتایج آزمایش­ های استاتیک نشان داد که pH گل اشباع همه نمونه ­ها کمتر از ۵/۵، pH NAG  بیشتر نمونه ­ها کمتر از ۵/۴، مقدار NAG همه نمونه ­ها مثبت و مقدار پتانسیل خنثی ­سازی اسید (NNP) آنها منفی است. مقادیر پتانسیل اسید خالص (NAP) و تشکیل اسید خالص (NAP) و همچنین موقعیت نمونه ­ها بر روی نمودارهای زمین­ شیمیایی بیانگر احتمال تشکیل زهاب در اثر اکسایش باطله­ های دورریزی شده در پیرامون معدن است. با توجه به خطرهای زیست­ محیطی ناشی از تشکیل زهاب اسیدی معدن در محدوده مورد بررسی، مدیریت زیست­ محیطی باطله ­ها ضروری است.

عناصر سمی, زهاب اسیدی, باطله, معدن تخت, البرز شرقی