محسن مرسلپور - دانشیار گروه تاریخ- دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران

جنگ دیرالعاقول یکی از پیکارهای مهم قرن سوم هجری بود که در آن قدرت گسترش طلب صفاریان در برابر خلفای عباسی که به تازگی خود را از چنگ سیطره­ ترکان رها ساخته بودند، قرار گرفت. زمینه­های رویارویی یعقوب لیث صفاری با خلافت عباسی با تصرف کرمان و فارس فراهم شده بود، اما پایان دادن به حکومت طاهریان توسط یعقوب، نقطه­ی پایانی بر مسامحه در روابط نه چندان حسنه­ صفاریان با خلفا بود. فرضیه­ی مقاله حاضر این است که سپاه صفاری که کامیابی یعقوب در پیکارهای پیشین را رقم می­زد، در جنگ دیرالعاقول سبب شکست او شد. ترکیب ناهمگون سپاه یعقوب که برخی از آنها به خلافت عباسی گرایش داشتند از چیرگی بر خلافت ممانعت نمود. مقاله­ی حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با تاکید بر منابع دست اول تاریخی به نگارش درآمده است. سوال اصلی مقاله حاضر این است که ترکیب سپاه صفاریان چه تاثیری در نبرد دیرالعاقول داشت و شکست دیرالعاقول چه پیامدهای سیاسی و نظامی برای حکومت یعقوب داشت؟ مقاله حاضر به این نتیجه رسیده که ترکیب ناهمگون سپاه صفاریان مهم­ترین عامل در شکست یعقوب در جنگ دیرالعاقول بود که تاثیر زیادی بر کارکرد نظامی سپاه صفاریان گذاشت و یعقوب تا پایان عمر موفق به ترمیم نقصان­های حاصل از جنگ دیرالعاقول بر سپاهش نشد.

دیرالعاقول, صفاریان, یعقوب لیث, سپاه, خلیفه عباسی