فاطمه آقایی
رئوف سیدشریفی
حامد نریمانی

مقدمه: در مناطق خشک و نیمه ­خشک تنش خشکی به­عنوان عامل اصلی و شوری به عنوان عامل ثانویه رشد و عملکرد گیاه را کاهش می­ دهد. یکی از راه کارهای بهبود مشکل شوری استفاده از باکتری­ های محرک رشد و قارچ مایکوریزا است. باکتری­ های محرک رشد یک گروهی از باکتری­ های ریزوسفری است که با تولید موادی رشد گیاه را افزایش می­ دهند و یا با سنتز هورمون­ های گیاهی مانند اکسین، سیتوکنین و جیبرلین و یا سنتز آنزیم­ هایی، می­ توانند رشد و نمو گیاهی را تعدیل نمایند. همزیستی با قارچ میکوریز به ­عنوان یک جز مهم در بیشتر اکوسیستم­ های کشاورزی بواسطه نقش آنها در تغذیه گیاهی و سلامتی خاک به حساب می ­آید. محلول پاشی یونیکونازول می تواند رشد زیشه تعداد پنجه، سطح برگ گیاه را بهبود بخشد و همچنین میزان فتوسنتز و قندهای محلول را افزایش دهد. از این رو از استفاده از کودهای زیستی و یونیکونازول می­تواند به ­عنوان فاکتورهای مدیریتی برای افزایش عملکرد گندم تحت شرایط شوری خاک پیشنهاد شود. مواد و روش ها: به­ منظور بررسی اثر یونیکونازول و کودهای زیستی بر عملکرد، انتقال مجدد ماده خشک و برخی شاخص­های رشدی گندم در شرایط شوری خاک، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­ های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه روبسته پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی در سال ۱۳۹۷ انجام شد. تیمارها شامل الف) شوری خاک در چهار سطح (عدم اعمال شوری به ­عنوان شاهد و اعمال شوری­های ۴۰، ۸۰ و ۱۲۰ میلی­مولار در خاک با نمک NaCl) و ب) کاربرد یونیکونازول و کودهای زیستی در هفت سطح (شاهد یا عدم کاربرد کودهای زیستی و یونیکونازول، کاربرد قارچ میکوریزا، یونیکونازول، باکتری سودوموناس، میکوریز با سودوموناس، میکوریز با یونیکونازول، کاربرد میکوریز با یونیکونازول و سودوموناس) بودند. نتایج: نتایج نشان دادند که کاربرد کودهای زیستی و یونیکونازول در شرایط عدم اعمال شوری، شاخص سطح برگ (۹۸/۵۰ درصد)، سرعت رشد محصول (۴۴/۱۷ درصد)، سرعت فتوسنتز خالص (۱۰/۵۳ درصد)، ماده خشک کل (۶۷/۲۷ درصد) و عملکرد دانه (۸۴/۱۰۸ درصد) را نسبت به عدم کاربرد یونیکونازول و کودهای زیستی در بالاترین سطح از شوری خاک افزایش دادند؛ در حالی که کاربرد یونیکونازول و کودهای زیستی تحت شرایط عدم اعمال شوری انتقال ماده خشک (۲۰۷/۰ گرم بر بوته) و سهم فرآیند انتقال مجدد در عملکرد دانه (۹۲/۱۲ درصد) را کاهش و سهم نسبی فتوسنتز جاری در عملکرد دانه (۰۷/۸۷ درصدی) نسبت به عدم محلول­پاشی یونیکونازول و عدم کاربرد کودهای زیستی تحت بالاترین سطح از شوری خاک را افزایش دادند. نتیجه ­گیری کلی: براساس نتایج این پژوهش، کاربرد یونیکونازول و کودهای زیستی می تواند عملکرد دانه گندم را بواسطه بهبود شاخص های رشدی گندم و فتوسنتز جاری در شرایط شوری خاک افزایش دهد.

Crop growth rate, Current photosynthesis, Leaf area index, Mycorrhiza, سرعت رشد محصول, شاخص سطح برگ, فتوسنتز جاری, میکوریزا