سید سلیمان موسوی - دانشجوی دکتری علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی
محمد ابراهیم روشن ضمیر - دانشیار گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد ایران

زلزله به عنوان یکی از حوادث پر رمز و راز طبیعی با پیامدهای دهشتناک آن، اقوام و فرهنگ های گوناگون را بر آن داشته است در باره علل و عوامل بروز آن، افسانه سرایی کرده و تفاسیر مختلفی ارائه دهند. در روایات اسلامی نیز عللی برای بروز زلزله همچون کوه قاف و حرکت جانداران حامل زمین برشمرده شده است. برخی از اندیشمندان مسلمان آنها را پذیرفته اند و برخی دیگر، با استناد به روایاتی که می گوید مادام که محتوای روایات از قبیل روز دانستن شب و یا شب دانستن روز نباشد، نباید آنها را رد کرد، در برابرشان سکوت کرده­ و علمش را به اهلش واگذار کرده اند. این پژوهش که به شیوه توصیفی­ تحلیلی و با رجوع به منابع کتابخانه ای انجام شده است، به دنبال بررسی مقایسه ای این علل طبیعی در روایات با باورهای فرهنگ های پیشین در این زمینه است. بررسی ها نشان داد که رابطه تنگاتنگی بین این علل در روایات اسلامی با اسطوره های دیگر فرهنگ ها وجود دارد. وجود این قرابت های بسیار نزدیک با اساطیر دیگر فرهنگ ها، حضور افرادی همچون کعب الاحبار در اسناد این روایات که در اسناد بسیاری از اسرائیلیات وجود دارند و مخالفت آنها با بدیهیات حسی و قطعیات علمی که در حد روز دانستن شب است، ما را به این نتیجه رساند که این روایات به هیچ­ وجه قابل پذیرش نیستند و جایی برای سکوت و واگذاری علم این روایات به اهلش وجود ندارد.

زلزله, فقه الحدیث, روایات, کوه قاف, اسرائیلیات