زکیه زارع - دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه یزد
محمد حسین برومند - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه یزد
امیر جودوی - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه یزد
محمد علی حیدری مزرعه آخوند - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه یزد

روایات تفسیری ذیل آیات قرآن کریم، روشن­کننده معنا و مصداق برخی آیات درباره ائمه معصومین (ع) هستند. یکی از اوصاف مطرح شده در روایات برای اهل بیت (ع)، «اهل ذکر» است که در آیات ۴۳ سوره نحل و ۷ سوره انبیاء با عباراتی مشابه بیان شده­ است: ﴿و ما ارسلنا من قبلک الا رجالا نوحی الیهم فسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون﴾. آنچه در ایجاد اختلاف در تفسیر و تعیین مصداق برای این آیات قابل ملاحظه است، تقابلی ظاهری است که میان برخی روایات وارده در این موضوع با سیاق این دو آیه جلب نظر می­کند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی پس از ارائه گونه شناسی و دسته بندی آراء مفسران، روایات تفسیرگر مربوط به آیات را ارائه نموده و با تبیین قرائنی از سیاق آیات، سعی در روشن­ساختن هماهنگی موجود میان روایات و فحوای آیات دارد. از پژوهش حاضر این نتیجه­ به دست آمد که علاوه بر اثبات عدم وجود تعارض میان روایات و سیاق آیه، در سوره انبیاء مفهوم اهل بیت به عنوان مصداق اهل ذکر در قالبی دوپهلو و در لفافه و پوسته­ اهل کتاب بیان شده است؛ اما در سوره نحل، مصداق اهل ذکر با تعریف ذکر به قرآن، جز اهل قرآن به شکل اعم و اهل بیت (ع) به شکل اخص نخواهد بود.

اهل ذکر, اهل بیت (ع), اهل کتاب, روایات تفسیری, سیاق