قدرت اله خلیفه - گروه مبانی تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
سعید لطیفی - گروه تکنولوژی آموزشی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

پیشینه و اهداف: در حال حاضر، در سراسر جهان شاهد تحول در روش­های یادگیری برخط و تغییر به سوی روش­های یادگیری همیارانه در محیط برخط هستیم. محیط­ یادگیری برخط به دلیل ماهیت مشارکتی و تعاملی خود در صورت استفاده از رویکردهای طراحی مناسب، فرصت منحصر به فردی را برای توسعه یادگیری انفرادی و همیارانه ایجاد می­کند. بر این اساس، اگر توسعه مهارت های یادگیری در یک اجتماع اکتشافی و مشارکت­جو مدنظر است؛ طراحی یک محیط یادگیری همیارانه برخط، عنصری اساسی و مهم است. در واقع، ایجاد یک اجتماع اکتشافی و همیارانه برای دست یابی به مهارت های تفکر انتقادی و استدلالی الزامی بوده و باید همانند یک روش آموزشی به آن نگریسته شود. بنابراین، هدف پژوهش حاضر طراحی یک محیط همیارانه برخط مبتنی بر بازخورد همتای استدلالی و بررسی تاثیر آن بر روی مهارت های تفکر انتقادی و کیفیت استدلال ورزی دانشجویان علوم تربیتی بود.روش ها : این پژوهش، از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس­آزمون با گروه­های آزمایش و کنترل بود. به منظور اجرای پژوهش، یک محیط همیارانه برخط مبتنی بر بازخورد همتای استدلالی طراحی و تولید شد. دانشجویان در این محیط به صورت همیارانه به نوشتن نظرات خود درباره­ موضوع ارائه شده، ارائه بازخورد در مورد نوشته­های یکدیگر، و سپس بازنویسی نوشته­های خود براساس نظرات همتایان پرداختند. جامعه پژوهش، کلیه دانشجویان کارشناسی رشته علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی ۱۴۰۰ – ۱۳۹۹ بود که ۳۲ نفر از آن ها به عنوان نمونه پژوهش انتخاب، و به صورت تصادفی در یک طرح پیش آزمون- پس­آزمون با گروه کنترل جایگزین، و به صورت جفت­های یادگیری همتا شدند. ابزار اندازه­گیری پژوهش، آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا بود. همچنین، به منظور اندازه گیری کیفیت استدلال ورزی دانشجویان از یک فهرست وارسی محقق ساخته استفاده شد. پایایی آزمون تفکر انتقادی، با استفاده از آزمون آلفای کودر- ریچاردسون (۶۹/۰) محاسبه گردید. برای بررسی پایایی فهرست وارسی کیفیت استدلال ورزی نیز از آزمون کاپا (۸۲/۰) استفاده شد. برای تحلیل داده­ها از آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر استفاده شد.یافته ها: نتایج تحلیل آماری برای سوالات پژوهش در سطح معنی­داری (۰۱/۰) نشان داد که ارائه بازخورد همتای استدلالی در محیط یادگیری همیارانه برخط، مهارت های تفکر انتقادی، و همچنین کیفیت استدلال ورزی دانشجویان را افزایش می­دهد. به عبارت دیگر، دانشجویان گروه آزمایش نسبت به دانشجویان گروه کنترل در آزمون تفکر انتقادی نمرات بالاتری کسب کردند، و همچنین نوشته های استدلالی با کیفیت­تری نیز نوشتند.نتیجه گیری:  نتایج پژوهش، حاکی از تاثیر محیط همیارانه برخط مبتنی بر بازخورد همتای استدلالی بر روی مهارت های تفکر انتقادی و کیفیت استدلال­ورزی دانشجویان بود. در واقع، طراحی چنین محیط­هایی با توجه به فرصتی که برای یادگیرندگان جهت استدلال­ورزی، بررسی نظرات و عقاید همتایان و در نهایت ارائه بازخورد به همتایان به وجود می آورد مهارت های تفکر انتقادی و استدلال­ورزی دانشجویان را تقویت می­کند. بنابراین، با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاد می­شود که محیط یادگیری همیارانه برخط مبتنی بر بازخورد همتای استدلالی به عنوان ابزار و رویکرد مناسبی برای بهبود مهارت های تفکر انتقادی و افزایش کیفیت استدلال­ورزی دانشجویان مورد توجه قرار گیرد. 

بازخورد همتای استدلالی, بازخورد همتای آنلاین, مهارتهای تفکر انتقادی, محیط های همیارانه آنلاین, استدلال ورزی