انسیه میرزایی - گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
مهرانگیز علی نژاد - گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
بدرالسادات دانشمند - گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

پیشینه و اهداف: یادگیری الکترونیکی، به عنوان یکی از مشخصه های دوره های آموزشی در قرن حاضر است. در تمام دوره های آموزشی، به ویژه در محیط های یادگیری مجازی، تعامل می تواند موجب کارایی و اثربخشی فرایند آموزش شود. همچنین، طراحی دقیق و اندیشمندانه تعاملات مختلف در محیط یادگیری مجازی سبب توسعه ظرفیت های موجود در جهت تقویت برنامه های آموزش الکترونیکی شده و کیفیت یادگیری را افزایش می دهد. لذا، با توجه به اهمیت تعاملات در محیط یادگیری مجازی، پژوهش حاضر بر آن است با تبیین عناصر برنامه درسی آموزش عالی (اهداف، محتوا، فعالیت های یاددهی- یادگیری و روش های ارزشیابی) براساس انواع تعاملات آموزشی در محیط یادگیری مجازی و با ارائه راهکارهای مناسب مدرسان را جهت برگزارکردن دوره های آموزش الکترونیکی اثربخش، یاری رساند.روش ها : این پژوهش، از نوع پژوهش های توصیفی و کاربردی است. جامعه آماری پژوهش، اعضای هیات علمی دانشگاه های شهید باهنر، فرهنگیان و علوم پزشکی کرمان بودند که طبق جدول مورگان، ۲۹۷ نفر با روش نمونه گیری سهمیه ای به عنوان نمونه آماری، انتخاب شدند. جهت گردآوری داده های پژوهش، از ابزار پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد که روایی و پایایی آن، به ترتیب ۸۶/۰ و ۹۲/۰ تعیین شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های پژوهش، از آزمون تی تک نمونه ای، تحلیل عاملی تاییدی و معادلات ساختاری استفاده شد و از نرم افزار های SPSS۲۳، AMOS۲۳ استفاده شد. الگوی اندازه گیری، با استفاده از الگویابی معادلات ساختاری برآورد شدند.یافته ها: نتایج، مشخص کرد برای ایجاد و افزایش انواع تعاملات آموزشی در عناصر برنامه درسی آموزش عالی در محیط یادگیری مجازی، مقوله هایی موثرند. در عنصر اهداف مقوله هایی از قبیل توجه مدرس و برتامه ریزان درسی در سطح وزارتخانه به تعاملات آموزشی، واقع گرایی و فراگیر بودن در اهداف، در عنصر محتوا مقوله هایی از قبیل مشارکت دانشجویان در تهیه محتوای الکترونیکی، سهولت دسترسی به محتوا، استفاده از محتوای تعاملی، نظرخواهی از دانشجویان، تدوین محتوای درسی متناسب با آخرین یافته های علمی، تهیه محتوای تعاملی و تعامل اساتید با همکاران، در عنصر فعالیت های یاددهی- یادگیری مقوله هایی از قبیل روش های تدریس مشارکتی، بهره گیری از شبکه های اجتماعی، بهره گیری از ابزارهایی مثل اتاق های گفتگو، ارائه بازخورد، ترغیب دانشجویان به جستجوی اطلاعات از منابع گوناگون، ایجاد شبکه بین دانشجویان و منابع اطلاعاتی مختلف، در میان گذاشتن آخرین دستاوردهای علمی در حیطه درسی با استادان همکار، در عنصر روش های ارزشیابی مقوله هایی از قبیل ارزشیابی فرآیندمحور، اختصاص دادن بخشی از نمره برای کار عملی و مشارکت کلاسی، ارزیابی کار فردی هر دانشجو، توسط همکلاسی هایش و نقد نظرات سایر دانشجویان، موثر هستند. همچنین، نتایج مشخص کرد عناصر برنامه درسی آموزش عالی براساس انواع تعاملات آموزشی در محیط یادگیری مجازی، با هم رابطه دارند. نتایج حاصل از تحلیل برازش مدل، با توجه به شاخص های برازندگی، نشان داد که مدل تحلیل عاملی جهت طراحی مدل مورد نظر دارای برازش مناسبی می باشد و می توان از این مدل، در برنامه درسی آموزش عالی جهت ایجاد و افزایش انواع تعاملات آموزشی در محیط یادگیری مجازی، استفاده کرد. نتیجه گیری: به طور کلی، نتایج این پژوهش، بیانگر این است که ایجاد و افزایش انواع تعاملات آموزشی در آموزش الکترونیکی می تواند کیفیت آموزش را بهبود بخشد،. لذا، توصیه می شود طراحان، اعضای هیات علمی، برنامه ریزان، مدیران و به طورکلی متصدیان جهت برگزاری دوره های آموزش الکترونیکی از الگوی پیشنهادی در پژوهش حاضر استفاده نمایند.

برنامه درسی, آموزش عالی, تعاملات آموزشی, محیط یادگیری مجازی, آموزش مجازی