زهرا طهماسبی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
حسین محمدی دهبالایی - گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
مریم محمودی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

منطقه مهران از مناطق کشت کنجد در کشور می­باشد. هدف از این مطالعه کشت ارقام کنجد در منطقه مهران در سال زراعی ۱۴۰۱ در شرایط آبی و تنش خشکی به منظور شناسایی ارقام برتر از لحاظ عملکرد و متحمل به تنش خشکی است. ۱۴ رقم کنجد به صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقات کشاورزی دانشگاه ایلام در مهران کاشته شد. عامل اصلی شامل بدون تنش و تنش خشکی و عامل فرعی ژنوتیپ­های کنجد بود. آبیاری در محیط آبی براساس ۱۰۰ و در محیط تنش براساس ۲۰۰ میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر انجام شد. صفات اندازه­گیری شده عملکرد اقتصادی، تعداد کپسول در بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ، طول کپسول، عرض کپسول، وزن تر و خشک کپسول و ارتفاع بوته بودند. ژنوتیپ­های مورد مطالعه از لحاظ کلیه صفات تفاوت معنی­داری با یکدیگر در هر دو محیط آبی و تنش داشتند. تنش بر کلیه صفات به استثنای طول کپسول، تعداد برگ، تعداد کپسول در بوته و تعداد شاخه فرعی تاثیر­ داشت. در شرایط آبی رقم یلووات بیشترین و رقم ناشکوفا کمترین عملکرد را داشتند. در شرایط تنش رقم هلیل دارای بیشترین و ناز چند شاخه دارای کمترین عملکرد بودند. شاخص­های GMP، STI و MP بیشترین همبستگی را با عملکرد در شرایط آبی و تنش داشتند و لذا به عنوان بهترین شاخص انتخاب شدند. با استفاده از بای پلات دشتستان۲، شوین و هلیل به عنوان ژنوتیپ­های با عملکرد بالا در محیط بدون تنش و با تنش معرفی شدند.

شاخص های تحمل به خشکی, عملکرد, هلیل, همبستگی