مریم الوندی - مرکز تحقیقات قلب و عروق، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران
فاطمه خلوصی طاهر - کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران
زهرا شقاقی - مرکز تحقیقات سرطان، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران

گیاه شیرین بیانlicorice با نام علمی Glycyrrhizaglabra گیاهی چندسالهاست که از خانواده بقولات Fabaceae بوده و ترکیبات دارویی مهم در ریشه و ریزوم آن وجود دارد. این گیاه از دیرباز در طب سنتی، به عنوان یک عامل شیرین کننده در محصولات غذایی استفاده می شود. این گیاه از جنوب اروپا تا آسیای مرکزیبطور وسیعی در کشورهای انگلیس، بلژیک، فرانسه، آلمان، ایتالیا، یونان، ترکیه و در جنوب شرق آسیا کشتمی شود. به گونه ای که آن را یک گیاه مدیترانه ای در نظر می گیرند. در کشور ایران نیز تقریبا در اکثر نقاطکشور درصورت مساعد بودن شرایط، به عنوان یک گیاه دارویی کشت میشود. این گیاه حاوی ترکیباتی مانند تری ترپن ها، ساپونین ها، فلاونوئیدهاست که منجر به بروز اثرات بیولوژیکی متعددی مانند ضد باکتریایی، ضدویروسی، آنتی اکسیدانی، اثرات حفاظتی کبد، ضد زخم، ضد التهابی، و ضد سرطانی شده است. سرطان یک بیماری با میزان مرگ و میر بالاست که به یک چالش جدی برای سلامتی جامعه تبدیل شده است. اگرچه روشهای شیمی درمانی، جراحی و پرتو درمانی به طور گسترده ای در درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرند،اما اغلب کارایی درمانی لازم را ندارند و از سوی دیگر باعث عوارض جانبی متعددی می شوند که گاها بقا بیمار باچالش جدی مواجه میشود. از این رو، محققان تلاش می نمایند تا داروهای ضد سرطان موثرتر با عوارض جانبیکمتر را شناسایی نمایند. در سال های اخیر، اثر ضد توموری شیرین بیان به دلیل ترکیبات زیست فعال آن، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. طیف وسیعی از مطالعات برون تنی in vitro ودرون تنی in vitro اخیرا نشان داده اند که عصاره های مخلوط و خالص شده این گیاه خواص ضد سرطانی موثری را با مهار تکثیر والقای توقف چرخه سلولی، آپوپتوزیس، اتوفاژی، تمایز، سرکوب متاستاز، رگزایی و ایجاد حساسیت در شیمیدرمانی یا رادیوتراپی، ارایه می دهند. اسید گلیسیریزیک و اسید گلیسیرتینیک موجود در شیرین بیان در درمان هدفمند کارسینوم کبدی بکار گرفته شده اند. عصاره ریشه شیرین بیان روی سلول های سرطانی پستان موش سوری BALB/c اثر سایتوتوکسیک نشان داده است. شیرین بیان و در ترکیب با سایر داروهای شیمی درمانی بالینی به طور قابل توجهی اثرات ضد سرطانی را افزایش و عوارض جانبی شیمی درمانی را کاهش می دهد.

طب سنتی، گیاه شیرین بیان، سرطان، اثر سایتوتوکسیک