نرگس ابوالحسنی - دا نشجوی دکتری معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

مساله هویت و نسبت آن با معماری که از دهه ۵۰ میلادی ، در معماری و دیگر علوم انسانی وارد شد، در مواجهه با گفتمان تکثرگرای امروزی جهان، جدی تر از گذشته مورد واکاوی قرار می گیرد. این مقاله به د نبال تحلیل تفاو تهای رویکردهای مختلف به نسبت معماری و هویت بوده و به طور منطقی رد پای این رویکردها را در کالبد فضای انسانساخت جستجو کرده است . بر اساس تعاریف یادشده در مورد هویت و معنای آن، هر چیز یا هرکس دارای هویتی بوده دارای لایه های متعددی از ویژگی های دوگانه است . بعلاوه، بر اساس عوامل هویت ساز در معماری ، هویتی که هر اثر برای رسیدن به آن خلق شده، متفاوت بوده و برای مقایسه و تطبیق آثار باید معیاری واحد داشت . این مقاله با بررسی مفهومی واژه هویت ، نگاه نظری به رویکردهای معماری در ادوار سه گانه و پس از آن تحلیل و تطبیق آنها، به خلق مدلی تطبیقی از تفاوت عوامل هویت ساز در دوران مدرن، پیش و پس از آن بر روی تعریف هویت دست یافته است که می تواند پاس خگوی چالش های منتقدین معماری و نظریه پردازان امروز باشد. به طور کلی دو رویکرد در معماری در نسبت با هویت مطرح می شود که در اولی ، معماری به مثابه عامل هویت سازفردی و جمعی بوده و در رویکرد دوم، هر اثر معماری بر اساس معنای ویژه خود، دارای هویت واحد است . در دوران پیش از مدرن، رویکرد اول در نسبت معماری با هویت به طور عملی پیگیری می شد. رویکردی که در آن "معماری به عنوان نماد هویت جمعی " نقش ایفا کرده و برای تحقق یافتن "هویت معماری " تشابه با خودی دنبال می شد. پس ازآن، انسان مدرن خط سیر هویت را به یکباره قطع کرد و برای اثبات هویت جدید خود، به عقل گرایی محض و صنعت رو به رشد دوران متوسل شد. معماری مدرن هم ، درست مانند معماری پیش از خود به نحوی رویکرد "معماری به عنوان نماد هویت جمعی و فردی " را اتخاذ کرده بود، با این تفاوت که در تداوم با هویت پیشینی نبود، و بر" تفاوت با دیگر معماری ها" اهتمام داشت . و اما معماری امروز، یا پس از مدرن عمدتا به رویکرد دوم، که برای هر اثر معماری هویت فردی خاص و یکتا قائل بوده و عامل اصلی هویت ساز، معنای یکتای آن اثر یا بعبارتی تمایز و ویژگی برتر آن نسبت با دیگر آثار معماری است ، باور دارد. روح مکان، شخصیت فضا، معنای محیط برخی از مهم ترین عناوینی است که م فهوم هویت در اثرمعماری امروز را منعکس می کنند. دراین رویکرد، هویت به سوی فردی تر شدن تمایل داشته و خلاقیت و نوآوری از مهمترین عوامل هویت ساز هستند که بر اساس دوگانه "معنای اثر و مخاطب آن" ساخته می شود. بنابراین نسبت هویت و معماری ، در ادوار مختلف ، ریشه در تفاوت رویکرد به این مفهوم واحد و تاکید هر دوره بر عوامل هویت ساز برخاسته از روح آن دوران می توان دانست .

معماری ،هویت ، عا مل هویت ساز، نسبت معماری و هویت